Očigledna je tesna povezanost poezije i muzike. Obe kao glavna sredstva koriste ritam, rimu i harmoniju; poezija se može nadopuniti jezičkim značenjem, konotacijom i različitim tradicionalnim figurama, a muzika, bar teorijski, harmonijom, kontrapunktom i tehnikama orkestracije. Obe su istorijski tesno povezane u engleskom jeziku. Anglosaksonska epska poezija je po svemu sudeći bila čitana ili pevana uz pratnju harfe; glagol koji se za takvo izvođenje koristi u Beovulfu, u epizodi o Finu, jeste singan, pevati, a imenica gyd, pesma. Glavni izvor lirske tradicije u engleskoj poeziji su trubadurske pesme.
Udaljenost između gleomannes gyd u Beovulfu ili Stiglo je leto (Sumer is Icumen In) i pesama Leonarda Koena ili Boba Dilana može se činiti velikom, ali se to više odnosi na protok vremena nego na estetiku. Lirska pesma kao književno delo i stihovi pop pesme su, u biti, ista stvar: poezija. Bilo da je naslov dela "Gerontion", "You Ain't Nothin' But a Hound Dog" ili "It's All Over Now, Baby Blue," naši kriterijumi za ocenu tih dela moraju biti isti.
Najvažniji preduslov za stvaranje značajnih stihova u popularnoj muzici je da je pisac veran svojoj vlastitoj, ličnoj viziji ili viziji pesme koju piše. Tu je neophodna sva veština i umešnost koja je obično potrebna za pisanje poezije, jer to su jedina sredstva pomoću kojih pesnik može da sačuva integritet svoje vizije. Bilo da je reč o pisanju za hit paradu ili manje poznati časopis, pesnik ne sme, zbog nedostatka umešnosti ili lažne muze popularnosti, bogatstva ili pozitivne ocene kritike, da napusti vlastitu viziju ili viziju svoje pesme – kako bi napisao nešto već viđeno ili trivijalno. Istorijski gledano, pisci i pevači stihova popularnih pesama često su bili nesposobni da stvore vlastitu viziju, brkajući originalnost i moralna merila sa servilnim ugađanjem popularnom ukusu. Tiny Tim i gospođa Miller su se istakli, pre svega, kao nesvesne karikature te vrste naivnosti.
Bob Dilan i Leonard Koen simbolišu dva vrlo odvojena pravca u nastojanju da se povrati značaj i integritet vizije u popularnoj muzici. Bob Dilan je od samoukog deteta prepuštenog samom sebi, svesno ulažući veliki trud, postao profesionalni muzičar kantautor. U tom procesu, on je slučajno postao i dobar pesnik, jer je intuitivno shvatio da dobre pesme treba da sadrže kvalitetnu lirsku poeziju. Leonard Koen je univerzitetski obrazovani pesnik u formalnom smislu, koji se kretao u suprotnom pravcu, sa svojim skorašnjim otkrićem da dobra lirska poezija može biti jednako dobra i kada se otpeva. Dilan u poeziju unosi spontanost ritma i bogatstvo slika koje su dugo krasile američku folk muziku, kao na primer muzika Hadija Ledbetera (Huddie Ledbetter) ili Dilanovog idola, Vudija Gatrija (Woodie Guthrie). Koen popularnu muziku obogaćuje stručnom preciznošću jezika i svojom obuzetošću formom.
Kao liričari, obojica visoko nadmašuju Karl Li Perkinse (Carl Lee Perkinses), Ričard Vajtinge (Richard Whitings), Irving Berline (Irving Berlins) i Džordž Geršvine (George Gershwins) prošlosti. Obojica pišu o svojim individualnim iskustvima, idejama, slikama, rečnikom koji projektuje vlastito sopstvo i njegove okolnosti, a ne fabrikuje svoju personu iz pretpostavki aktuelne kulture. U delu Boba Dilana, originalna imaginacija i intenzivno lična vizija odmah postaje očigledna.
I saw a new born baby with wild wolves all around it, I saw a highway of diamonds with nobody on it, I saw a black branch with blood that kept drippin', I saw a roomful of men with their hammers a-bleedin', I saw a white ladder all covered with water, I saw ten thousand talkers whose tongues were all broken,
I saw guns and sharp swords in the hands of young children, And it's a hard, and it's a hard, it's a hard, it's a hard, And it's a hard rain's a gonna fall.
(Video sam novorođenče okruženo vukovima/ Stajao sam na praznom autoputu glatkom kao staklo/ Video sam slomljenu granu koja krvari/ Bio sam u sobi punoj ljudi sa krvavim maljevima u rukama/ Peo sam se beskrajnim belim merdevinama/ Sreo sam 10.000 zanemelih govornika/ Video sam puške i mačeve u dečijim rukama/ Ovde će pasti teška kiša)
Ritmička naivnost ovih stihova skoro sasvim se gubi pred bogatstvom slika. Dilanov stav je stav vizionara, proroka. Njegove slike dolaze iz našeg društva, ali viđene su njegovim očima, a ne na način na koji bi ovo društvo želelo da bude shvaćeno.
Ima mnogo zanimljivih elemenata u viziji Boba Dilana: njegova svest o patnjama i vrlinama potlačenih, njegov osećaj za nepodopštine savremenog društva u SAD, njegova mržnja prema ratu, njegova lična potreba za nezavisnošću od materijalističke kulture, kao i njegov predosećaj apokalipse. Dilanova vizija je, u stvari, bitno apokaliptička; uvek iznova on govori o zlom svetu koji će uskoro biti kažnjen i ukinut, onda kada „brod pristane“.
Svet Boba Dilana je svet u kome su nezaposleni Holis Braun (Hollis Brown), njegova žena i petoro dece, naočigled svojih zemljaka, prepušteni smrti od gladi u prljavoj kolibi i na "prljavoj kiši" (The Ballad of Hollis Brown), u kojem borci za ljudska prava bivaju ubijeni (Oxford Town), u kojem zatvorenike maltretiraju sadistički čuvari (The Walls of Red Wing). To je svet ogorčenih iseljenika (I Pity the Poor Immigrant), eksploatisanih podstanara (Dear Landlord), površnih i pohlepnih žena (Sad-Eyed Lady of the Lowlands). To je svet u kome beli Amerikanci sistematski uništavaju čitava indijanska plemena, u kojem svaka od zaraćenih strana smatra da je Bog na njenoj strani (With God on Our Side), u kojem se "gospodari rata" kriju u svojim vilama, "dok krv mladih ljudi/ ističe iz njihovih tela/ zakopanih u blato" (Masters of War). Amerika je za Dilana zemlja koja uživa u prizoru boksera koji se ubijaju (Who Killed Davey Moore), zemlja u kojoj sudija može da prinudi devojku na seks, uz lažno obećanje da će joj oca spasti od vešala (Seven Curses); zemlja u kojoj siromašne belce bogataši uče da mrze crnce (Only a Pawn in their Game); zemlja u kojoj se rudnici i fabrike zatvaraju bez imalo brige o dobrobiti radnika (North Country Blues). Dilan smatra da je za mlade ljude Amerika jedno apsurdno, nadrealno mesto:
Ah get born, keep warm Short pants, romance, learn to dance get dressed, get blessed try to be a success Please her, please him, buy gifts Don't steal, don't lift, Twenty years of schoolin' And they put you on the day shift Look out kid, they keep it all hid Better jump down a manhole Light yourself a candle, don't wear sandals Try to avoid scandals Don't wanna be a bum You better chew gum.
Subterranean Homesick Blues
(Rodi se, izađi iz kratkih pantalona, zaljubi se, nauči da igraš, lepo se obuci, ispovedi se, budi poslušan, kupuj poklone, ne kradi, odradi 20 godina škole, zaposli se od devet do pet, pazi mali, od tebe se kriju važne stvari, otrgni se, šmugni u slivnik, upali sveću, bolje da nestaneš, nego da žvaćeš njihovu žvaku, Bluz predgrađa)
Sam Dilan ne želi da ugodi nikome. On je protiv posesivnosti i dominacije nad ljudskim bićima koje Amerika sprovodi pomoću svoje spoljne politike, protiv rasne diskriminacije, bokserskih sindikata i maltretiranja radnika. Zaključno sa svojim poslednjim albumom Nashville Skyline on je i protiv posesivnosti i dominacije u ljubavi. U „Don't Think Twice it's All Right“ pesnik napušta ženu, jer ona zahteva previše: "Dao sam joj svoje srce, ali je ona želela moju dušu". U "It Ain't Me Babe" pesnik upoznaje devojku koja želi "nekoga ko će umreti" za nju, "i još više od toga." Njemu takvi zahtevi zvuče nerazumno. Dilan izražava vlastite ideje o idealnom odnosu između ljudi u svojoj pesmi "All I Really Want to Do". Te ideje se ne tiču samo odnosa između muškarca i žene već se u opštijem smislu odnose i na odnose radnika i poslodavca, građanina i policajca, studenta i profesora.
I ain't lookin, to compete with you, Beat or cheat or mistreat you, Simplify you, classify you, Deny, defy, or crucify you. All I really want to do Is Baby, be friends with you.
(Ne želim da se takmičim sa tobom/ Da te bijem, varam i mučim/ Da te uprostim, da te svedem/ Poreknem, razapnem/ Ne, jedino želim da budemo prijatelji)
Dilan priželjkuje uništenje nehumanog, kompetitivnog, eksploatatorskog, klasifikatorskog i zatvorenog društva. Ali njegova vizija je apokaliptička i on ne vidi organizovanu revoluciju, već samo spontani bunt koji nastaje gotovo kao božanski čin. Savremeno društvo, njegove institucije i vrednosti ne zavređuju našu kritiku; njih treba odbaciti i napustiti. Ali čovekova sredstva za bekstvo su ograničena: neko će ubiti svoju izgladnelu ženu i decu, pa izvršiti samoubistvo, kao Holis Braun, tako da "se negde u daljini/ Rađa novih sedmoro ljudi" (Ballad of Hollis Brown). Može se slediti i "Gospodin tamburaš", pa pomoću marihuane, LSD-a ili težih narkotika "igrati pod dijamantskim nebom" (Mr. Tambourine Man). Suštinsku promenu može doneti samo sveobuhvatni događaj. Pesma "The Times They Are A-Changin'" sadrži nagoveštaj te nastupajuće apokalipse.
The line is drawn The curse is cast The slow one now will Later be fast. As the present now Will later be past The order is rapidly fadin' And the first one now Will later be last For the times they are a-changin'.
(Crta je povučena/ Kletva je bačena/ Gubitnici će/ Postati pobednici/ Sadašnjost odlazi/ U prošlost/ Poredak se ubrzano osipa/ Oni sa vrha/ Padaju na dno/ Vremena se menjaju)
Dilan jasno sugeriše hrišćansku apokalipsu, sa njenim konvencionalnim uzdizanjem krotkih i propašću moćnih. Pesme poput "It's All Over Now, Baby Blue" ili "A Hard Rain's A Gonna Fall" prikazuju nadrealnu zbrku i skori dolazak sudnjeg dana. U poslednjoj sceni Bergmanovog Sedmog pečata ljudi tumaraju unaokolo u potrazi za spasenjem: "The Saints are coming through/ And It's all over now, Baby Blue". U "I Dreamed I Saw St. Augustine" sâm blaženi svetac silazi na zemlju kako bi ljudima, nakon uništenja, ponudio život. U sledeće četiri pesme Dilanova vizija sveopšte apokalipse je neposredno prisutna. U "Chimes of Freedom" Dilan opisuje jednu uzbudljivu scenu:
Thru the mad mystic hammering of the wild ripping hail The sky cracked its poems in naked wonder That the clanging of the church bells blew far into the breeze Leaving only the bells of lightning and its thunder Striking for the gentle, striking for the kind, Striking for the guardians and protectors of the mind An' the unpawned painter behind beyond his rightful time An' we gazed upon the chimes of freedom flashing.
(Divlji krik nas doziva kroz tamu ispunjenu bubnjevima/ Iz neba se prolama pesma na zanemele ljude/ Vetar raznosi zvonjavu crkvenih zvona/ Čuju se samo zvona munja i gromova/ Ona zvone za blažene i krotke/ Ona zvone za čuvare bistroga uma/ Za nepotkupljive proroke ovoga dana/ Kada su zazvonila zvona istinske slobode)
U "Lay Down Your Weary Tune" on izveštava:
Struck by sounds before the sun, I knew the night had gone, The morning breeze like a bugle blew Against the drums of dawn.
The ocean wild like an organ played The seaweed's wove its strands, The crashin waves like cymbals clashed Against the rocks and sands.
I stood unwound beneath the skies And clouds unbound by laws, The cryin' rain like a trumpet sang And asked for no applause.
(Zvuci jutra najavljuju sunce/ Noć se povlači/ Jutarnji vetar zviždi/ Naspram bubnjeva zore/ Okean se nadima kao orgulje/ Morske trave pletu svoje niti/ Talasi se obrušavaju kao timpani/ Na stenje i peščane dine/ Stojim sam pod nebom/ I uskovitlanim oblacima/ Kiša pljušti kao trubač u zanosu/ Koji ne čuje aplauz publike)
U "The Gates of Eden" Dilan razvija jasnu dihotomiju između onoga što je moguće na zemlji i u večnosti. Besmislena buka, vlasništvo, rodbinske veze, vreme, metafizika, pravo, nauka, san o zemaljskom raju – sve to, kaže Dilan, može postojati samo van kapije Edenskog vrta.
With a time rusted compass blade Aladdin and his lamp Sits with Utopian hermit monks Sidesaddle on the Golden Calf And on their promises of paradise You will not hear a laugh All except inside The Gates of Eden.
(Sa zarđalim kompasom u jednoj/ I čarobnom lampom u drugoj ruci/ Aladin sedi među usahlim kaluđerima/ Ne vredi klanjanje Zlatnom teletu/ I obećanje rajskog naselja/ Smeh se čuje/ Samo sa one strane Vrata Raja)
A jednoga dana, nakon što padne teška kiša, možda – Dilan svesno ostavlja nejasnim sve fizičke okolnosti kataklizmičkog uništenja našeg društva – kada teška radioaktivna kiša padne nakon atomskog rata, kada zaista sve bude gotovo za baby blue i ostale, Edenske kapije će se otvoriti, i nastupiće čas, "onaj čas kad pristane brod."
O the time will come When the winds will stop And the breeze will cease to be breathin' Like the stillness in the wind When the hurricane begins The hour when the ship comes in.
O the sea will split And the ship will hit And the shoreline sands will be shaking Then the tide will sound and the wind will pound And the morning will be breaking.
When the Ship Comes In
(Kucnuće čas/ Vetar će stati/ I prestati da diše/ U potpunoj tišini/ Kao pred uragan/ Jedan brod će uploviti u luku/ More će se razmaći/ I brod će tako udariti o obalu/ Da će se zemlja zatresti/ Onda će naići plima/ I vetar će uzdahnuti/ I svanuće novo jutro, Kada pristane brod)
Korpus pesama Leonarda Koena nije ni približno toliko veliki kao Dilanov. Ukupan broj do danas objavljenih numera je dvadeset –nesrazmerno pažnji koju su te pesme dobile u muzičkim časopisima. Kada ih proučimo, vidimo da su one, za razliku od Dilanovih, uglavnom ljubavne. One imaju izuzetan značaj i poetski integritet zahvaljujući produhovljenoj viziji koju sadrže.
Koen ne oseća nastupajuću apokalipsu. U njegovim pesmama postoji preteći, proždirući svet, u kojem ljudi žive u očajanju odlaganja svoje sudbine. Sve njegove pesme sadrže implicitnu kritiku društva, iako samo dve, "The Old Revolution" i "Stories of the Street," o tome otvoreno govore. Od njegovih pesama, najviše političkog naboja ima "Stories of the Street," koja počinje:
The stories of the street are mine The Spanish voices laugh The cadillacs go creeping down Through the night and the poison gas I lean from my window sill In this old hotel I chose. Yes, one hand on my suicide And one hand on the rose.
(Ulica je moj svet/ Glasovi na španskom i smeh/ Bešumno klize kadilaci/ Kroz noć i otrovan vazduh/ Naginjem se kroz prozor/ Sobe trošnog hotela/ U jednoj ruci pištolj/ U drugoj ruža)
Koenova vizija je društvo pred nastupajućim kolapsom zbog ljudskih strasti i pohlepe.
I know you've heard it's over now And war must surely come, The cities they are broke in half And the middle men are gone. But let me ask you one more time O children of the dust, All these hunters who are shrieking now Do they speak for us?
And where do all these highways go Now that we are free? Why are the armies marching still That were coming home to me? O lady with your legs so fine O stranger at your wheel You are locked into your suffering And your pleasures are the seal.
The age of lust is giving birth And both the parents ask the nurse On both sides of the glass Now the infant with his cord Is hauled in like a kite And one eye filled with blueprints One eye filled with night.
(Kažu nam da je gotovo/ I da počinje rat/ Gradovi su podeljeni/ I svi posrednici su otišli/ Imam samo jedno pitanje/ Za vas, deco prašine/ Da li ste sigurni da ovi vojnici/ Urlaju po ulicama u vaše ime)
Koen, kao i Dilan, želi da pobegne iz ovog surovog sveta, ali to bekstvo mora da se odigra ovde i sada. Ako to nije moguće, on je spreman da podeli sudbinu ostalih ljudi i prihvati, iako nedužan, svoj život u iskvarenom društvu.
O come with me my little one And we will find that farm And grow us grass and apples there And keep the animals warm And if by chance I wake at night And I ask you who I am O take me to the slaughter house I will wait there with the lamb.
(Kreni sa mnom malena/ Hajdemo na selo/ Da skupljamo seno, beremo jabuke/ I gajimo stoku/ A ako te noću probudim/ I upitam te ko sam/ Odvedi me u klanicu/ Da čekam svoj red sa jaganjcima)
U Koenovom svetu čovek živi kao Isak koji leži na očevom oltaru i čeka da bude žrtvovan. Postoji samo jedno mesto na kojem čovek može da bude – ono gde jeste – a ako su pokvarenost sveta i smrt neizbežni, on to prihvata kao deo svoje humanosti.
U svojim ljubavnim pesmama Koen se, kao i Dilan, bavi vrednostima, pre nego "želim te, volim te, trebam te" temom prosečnog autora pop pesama. Koen dolazi do zaključka koji izmiče mnogim piscima popularnih hitova: dovesti devojku u krevet je lako; teško je to učiniti bez ugrožavanja vlastitog integriteta ili bez udisanja "otrovnog gasa" ovoga sveta. U "The Stranger Song" Koen opisuje kukavičkog ljubavnika, koji svoju slobodu želi da zameni sigurnošću; ljubavnika "koji je kao neki Josif u potrazi za krčmom," koji "želi da zameni igru koju igra za sklonište". Sebe, tragača za smislom, Koen naziva "strancem", a onoga koji čuva "najbolju kartu/ toliko vrednu/ da ne želi drugu", on naziva "dilerom". Diler je mladoženja koji želi da okonča patnju i agoniju udvaranja; on nije pravi ljubavnik, kaže Koen.
I know that kind of man It's hard to hold the hand of anyone Who's reaching for the sky just to surrender.
(Znam tu vrstu ljudi/ Teško je biti sa nekim/ Ko stremi nebesima samo da bi se predao)
U "Winter Lady" i "Sisters of Mercy" Koen prikazuje ženski pandan "strancu." I ona je slobodna, nije se prodala za lak život zagarantovanog vlasništva u braku. Uzdržana, nezavisna, izbirljiva, ta "putujuća dama" zrači toplinom za koju Koen smatra da muškarcu znači više od ugovora na papiru. U "Sisters of Mercy" ta žena osvežava stranca koji traga, ublažavajući njegov umor bez ugrožavanja njegovog bića.
O the sisters of mercy They are not departed or gone They were waiting for me when I thought That I just can't go on.
(Milosrdne sestre/ Me nikada nisu izdale/ Bile su tu uvek/ Kada sam mislio da ne mogu dalje)
Nema ljubomore ni posesivnosti u njegovom odnosu sa tim ženama; on iskreno želi da one pomognu i drugim strancima poput njega.
When I left they were sleeping I hope you run into them soon. Don't turn on the lights, You can read their address by the moon; And you won't make me jealous If I hear that they've sweetened your night We weren't lovers like that And besides it would still be all right
(Spavale su kada sam odlazio/ Nadam se da ćeš ih i ti pronaći/ Ne pali svetla/ Pusti da te mesečina vodi/ I neću biti ljubomoran/ Ako i ti sa njima provedes blaženu noć/ Mi nismo takvi ljubavnici/ A i da jesmo, sve je u redu/
Postoji zajedništvo u ljubavi u kojem svako pomaže svakome u njegovoj ili njenoj potrazi za ispunjenim životom.
Prolazna ljubav između muškarca i žene je u Koenovim pesmama poželjno bekstvo od iskušenja egzistencije. Trajnija veza je samo deo istog iskustva. U "So Long, Marianne" Koen detaljno razmatra protivrečnost između sigurnosti doma i lične slobode. On je "kao zalutalo Ciganče," i to kaže Marijani pre nego što joj dopusti da ga ona odvede kući. On joj kaže: "Uz tebe zaboravljam/ Da se pomolim svom anđelu/ A onda i anđeli zaborave da se mole za nas". Tu žena očajnički pokušava da ga veže za sebe: "Tvoja fina paučina/ Prikiva mi stopalo za kamen". Ona jeretički prijanja uz njega, kao da je on zamena za božansko biće, on oseća "Kao da sam krst raspeća/ Dok klečimo kroz tamu". U ovoj pesmi Koen okleva pred iskušenjem sentimentalnosti, prisećajući se njihove ljubavi "duboko u zelenom granju jorgovana", ali oslobađa se njene posesivnosti – koja je ovoga puta usmerena na drugoga čoveka.
O you are really such a pretty one I see you`ve gone and changed your name again And just when I climbed this whole mountainside To wash my eyelids in the rain.
(Zgodno ti to radiš/ Čujem da si se već ponovo udala/ A ja sam sve to vreme proveo u planini/ Da mi kiša spere lice od suza)
"One of Us Cannot Be Wrong" je Koenova ironična priča o posesivnom ljubavniku, koji sadistički dominira nad ženom dok, s druge strane, mazohistički žudi za njenom dominacijom. Pesma ovako počinje:
I lit a thin green candle To make you jealous of me,
Then I took the dust of a long sleepless night I put it in your little shoe. And then I confess'd that I tortured the dress That you wore for the world to look through.
(Palim tanku, zelenu sveću/ Tvoje ljubomore prema meni/ Stavljam prah svojih besanih noći/ U tvoju malu cipelu/ Priznajem da sam pocepao tvoju haljinu/ Onu prozirnu, tvoju omiljenu)
Ljubavnik traži savet od doktora koji je i sam ranjiv, skrivajući se "među policama biblioteke", pričajući mu detalje sa svog medenog meseca. Onda posećuje sveca koji propoveda "da je dužnost ljubavnika da naruše zlatno pravilo"; ali i svetac je ranjiv. Ljubavnik izveštava:
And just when I was sure That his teachings were pure He drowned himself in the pool, His body is gone, but back here on the lawn His spirit continues to drool.
(Kada mi se učinilo/ Da je njegovo učenje bez greške/ On je skočio u bazen/ Njegovo telo se udavilo/ A njegov duh je ostao da balavi po travi)
Ovaj jadni ljubavnik ništa nije naučio iz ovih prljavih, lascivnih i samodestruktivnih primera i ostaje slep u svom mazohizmu, kao što se vidi iz poslednje strofe.
An Eskimo showed me a movie He'd recently taken of you The poor man could hardly stop shivering, His lips and his fingers were blue. I suppose that he froze When the wind took your clothes And I guess he just never got warm But you stand there so nice In your blizzard of ice O please let me come into the storm.
(Eskim mi je pokazao traku/ Nedavno te je snimio/ Još uvek je drhtao/ Plavih usana i šaka/ Sigurno se smrzao/ Kada ti je vetar odneo odeću/ Ne može da se oporavi od prizora/ Tebe koja stojiš i smešiš se/ Zasuta snegom i ledom/ Molim te, pusti me unutra, u središte oluje)
Svi ljubavnici iz Koenovih pesama moraju da nauče kako da kažu zbogom; ne zato što je rastanak sam po sebi dobar, već zato što ljubavne veze sprečavaju ljude da ostvare svoju suštinsku muškost ili ženskost. Promena je nužni preduslov samoispunjenja u Koenovom nesigurnom svetu, a veze sprečavaju promenu, kao što se vidi u pesmi "That's No Way to Say Goodbye."
I'm not looking for another As I wander in my time, Walk me to the corner Our steps will always rhyme, You know my love goes with you As your love stays with me, It's just the way it changes Like the shoreline and the sea.
(Ne želim nikog drugog/ Nije u tome stvar/ Isprati me do ugla/ Naši koraci se slažu/ Moja ljubav odlazi sa tobom/ Tvoja ostaje sa mnom/ To je u prirodi promene/ Kao između obale i mora)
Koenova najenergičnija osuda posesivnosti u ljubavi nalazi se u "Master Song", pesmi o njegovoj staroj ljubavi, koja je možda personifikacija same poezije koja je potpala pod kontrolu autokratskog gospodara. Taj novi gospodar se u čitavoj pesmi asocira slikama nasilja i prinude: on je čovek "koji se upravo vratio iz rata", koji je ženi dao "nemačkog ovčara za šetnju/ s ogrlicom od kože i eksera", koji vozi avion "bez ruku", koji "je ugasio svetla u usamljenoj ulici" i vodio ljubav sa ženom prerušen u "majmuna s anđeoskim žlezdama", uz "muziku gumenog orkestra". Zauzvrat, žena samog pesnika drži u zatočeništvu, nikada mu ne prilazeći, ne prinevši mu čak ni sakramentalni surogat "vina i hleba". Ovo je pesma o velikom razočaranju i frustraciji, ispunjena slikama sterilnosti i beznađa.
Pa ipak, u pesmama Leonarda Koena ljubav ostaje glavni lek za tegobnu posesivnost našeg društva. "Suzanne" je izgleda još jedna pesma o bekstvu iz stvarnosti pomoću droga, poput Dilanovih "Mr Tambourine Man" ili "Lucy in the Sky with Diamonds" Bitlsa. Ali to bekstvo je ambivalentno žensko i halucinogeno, dok sam pesnik traži spas u ljubavnom iskustvu. U prvom susretu sa egzotičnom Suzen Koen kaže da ćeš znati:
That you've always been her lover And you want to travel with her And you want to travel blind And you think maybe you'll trust her For you've touched her perfect body with your mind.
(Da si oduvek bio njen ljubanik/ I želiš da putuješ sa njom/ I želiš da je pratiš slepo/ I želiš da joj veruješ/ Jer si svojim umom dotakao njeno savršeno telo)
Kako se iskustvo sa Suzen produbljuje, želećeš da hodaš po vodi kao Isus. Pri kraju pesme Suzen uzdiže do lepote najrazličitije kontradiktorne realnosti ovoga sveta – "smeće i cveće" – i kroz ljubav nas sve dovela do savršenstva – "jer je svojim umom dotakla tvoje savršeno telo". Njoj se može prići, od nje se može otići, "možeš provesti noć pored nje" u halucinaciji; ona je uvek "milosrdna sestra", nikada pohlepna supruga.
Koenova pesma, u kojoj ljubav najočiglednije služi kao lek protiv društvenog zahteva za kontrolom, disciplinom i porobljavanjem životne sredine i bližnjega, jeste složena i neobjavljena pesma "Love Tries to Call You by Your Name". Koenova osnovna teza u toj pesmi je da se u predavanju materijalizmu i bezbojnosti društva predaje i svoj vlastiti identitet. Samo ljubav, kao što se kaže u naslovu, "pokušava da te zove tvojim imenom". Na početku pesme subjekat se postepeno gubi u nečemu mnogo većem i manje realnom nego što je on sam.
I thought it would never happen To all the people that I became My body lost in these legends And the beast so very tame But here, right here Between the birthmark and the stain Between the ocean and the rain Between the snowman and the rain Once again and again Love tries to call you by your name.
(Mislio sam da je nemoguće/ Da se to desi bilo kome od nas/ Moje telo izgubljeno u drevnim legendama/ Zver tako mirna i pitoma/ Ali tu, baš ovde/ Između ovog mladeža i ovog belega/ Na liniji dodira okeana i kiše/ Pljuska i Sneška Belića/ Uporno, neprekidno/ Ljubav me doziva mojim imenom)
Od celine i integralnosti okeana do fragmentarnih kapi kiše, od monolitne egzistencije Sneška Belića do kiše koja ga otapa, od mladeža koji simbolizuje jedinstvenost bića, do belega koji je greška, pesnik je izgubljen, "zver" njegove individualnosti pripitomljena, a ljubav ga priziva da se vrati.
U narednim stihovima se naglašava Koenova slika čoveka pred samouništenjem, daleko od samospoznaje. On je kao diler iz "The Stranger Song". Njegovo ime je u aleji slavnih, živi za "doba" rađe nego za "čas," za "obično" pre nego za "sunčano vreme," i više voli banalnost opšteg mesta od zahtevne, autentične ljubavi.
I leave the lady meditating on the very love Which I do not wish to claim I journey down these hundred steps The street is still the same.
On odbacuje prave ljubavnike, prave heroje, kako bi sledio široki društveni put ka prosečnosti, vulgarnosti, samoudovoljavanju i anonimnosti. U ovoj pesmi je posebno naglašeno samoudovoljavanje koje pojedinca udaljava od teškoća vlastitog samoispunjenja, okivajući ga u lance konformizma.
Where are you Judy, where are you Ann Where are all the paths all your heroes came Wondering out loud as the bandage pulls away Was I only limping or Was I really lame; O here, come over here Between the windmill and the grain Between the traitor and her pain Between the sundial and the plain Between the newsreel and your tiny pain Between the snowmen and the rain Once again and again Love tries to call you by your name.
Svet koji Koen opaža u svojim pesmama je dosledno materijalistički, prljav i iskvaren. Sveci postaju preljubnici, ljubavnici mazohisti, dok kadilaci šire otrovne gasove. Ljubav može postati "prašina u manžetnama starca" ("Master Song"). Sveštenici mogu pregaziti travu svetilišta kome služe ("Priests"). Sam Bog kaže čoveku:
Sometimes I need you naked Sometimes I need you wild I need you to carry my children in I need you to kill a child.
("You Know Who I Am")
Koen upućuje na čoveka u ovome svetu koji prijanja uz svaku utehu koju nudi trenutak. Uplašeni čovek se zauvek drži jedne stvari; hrabriji ide od droge do droge, od žene do žene. A u "The Old Revolution" Koen upućuje na svakoga ko se predaje toj "lomači" zvanoj život.
You who are broken by power You who are absent all day You who are kings for the sake of your children's story The hand of your beggar is burdened down with money The hand of your lover is clay Into this furnace I ask you now to venture You whom I cannot betray.
Koen je doista jedan tamni svet, osvetljen samo povremenim ljubavima, mističnom Suzen i bleštavim svetlom životne lomače. Koena su ponekad nazivali i "crnim romantičarem" - onim koji prihvata zlo i nečistotu ovoga sveta i traga za otkrivenjem kroz utapanje u sve to. Takvo tumačenje njegovog dela svakako podupiru i njegove pesme. Dilan se može slično tumačiti, osobito u svetlu svoje teme o materijalističkom samouništenju, u pesmama kao što su "A Hard Rain," ili o prolasku u Edenski vrt. Nijedan od njih nije aktivista; nijedan ne veruje u to da se utopija može dostići putem ljudske akcije. I obojica su sasvim nezainteresovani za iznošenje starih i jednostavnih romantičnih laži koje danas brojni pop umetnici, kao što su Donovan, Bi Džiz, Peta dimenzija ili Asocijacija, dosledno prodaju. Umesto toga, obojica pokušavaju da rade pesnički posao prikazivanja sveta na način na koji se svet ispoljava u rečima i slikama koje iziskuju njihove zasebne vizije.
Očigledna je tesna povezanost poezije i muzike. Obe kao glavna sredstva koriste ritam, rimu i harmoniju; poezija se može nadopuniti jezičkim značenjem, konotacijom i različitim tradicionalnim figurama, a muzika, bar teorijski, harmonijom, kontrapunktom i tehnikama orkestracije. Obe su istorijski tesno povezane u engleskom jeziku. Anglosaksonska epska poezija je po svemu sudeći bila čitana ili pevana uz pratnju harfe; glagol koji se za takvo izvođenje koristi u Beovulfu, u epizodi o Finu, jeste singan, pevati, a imenica gyd, pesma. Glavni izvor lirske tradicije u engleskoj poeziji su trubadurske pesme.
Udaljenost između gleomannes gyd u Beovulfu ili Stiglo je leto (Sumer is Icumen In) i pesama Leonarda Koena ili Boba Dilana može se činiti velikom, ali se to više odnosi na protok vremena nego na estetiku. Lirska pesma kao književno delo i stihovi pop pesme su, u biti, ista stvar: poezija. Bilo da je naslov dela "Gerontion", "You Ain't Nothin' But a Hound Dog" ili "It's All Over Now, Baby Blue," naši kriterijumi za ocenu tih dela moraju biti isti.
Najvažniji preduslov za stvaranje značajnih stihova u popularnoj muzici je da je pisac veran svojoj vlastitoj, ličnoj viziji ili viziji pesme koju piše. Tu je neophodna sva veština i umešnost koja je obično potrebna za pisanje poezije, jer to su jedina sredstva pomoću kojih pesnik može da sačuva integritet svoje vizije. Bilo da je reč o pisanju za hit paradu ili manje poznati časopis, pesnik ne sme, zbog nedostatka umešnosti ili lažne muze popularnosti, bogatstva ili pozitivne ocene kritike, da napusti vlastitu viziju ili viziju svoje pesme – kako bi napisao nešto već viđeno ili trivijalno. Istorijski gledano, pisci i pevači stihova popularnih pesama često su bili nesposobni da stvore vlastitu viziju, brkajući originalnost i moralna merila sa servilnim ugađanjem popularnom ukusu. Tiny Tim i gospođa Miller su se istakli, pre svega, kao nesvesne karikature te vrste naivnosti.
Bob Dilan i Leonard Koen simbolišu dva vrlo odvojena pravca u nastojanju da se povrati značaj i integritet vizije u popularnoj muzici. Bob Dilan je od samoukog deteta prepuštenog samom sebi, svesno ulažući veliki trud, postao profesionalni muzičar kantautor. U tom procesu, on je slučajno postao i dobar pesnik, jer je intuitivno shvatio da dobre pesme treba da sadrže kvalitetnu lirsku poeziju. Leonard Koen je univerzitetski obrazovani pesnik u formalnom smislu, koji se kretao u suprotnom pravcu, sa svojim skorašnjim otkrićem da dobra lirska poezija može biti jednako dobra i kada se otpeva. Dilan u poeziju unosi spontanost ritma i bogatstvo slika koje su dugo krasile američku folk muziku, kao na primer muzika Hadija Ledbetera (Huddie Ledbetter) ili Dilanovog idola, Vudija Gatrija (Woodie Guthrie). Koen popularnu muziku obogaćuje stručnom preciznošću jezika i svojom obuzetošću formom.
Kao liričari, obojica visoko nadmašuju Karl Li Perkinse (Carl Lee Perkinses), Ričard Vajtinge (Richard Whitings), Irving Berline (Irving Berlins) i Džordž Geršvine (George Gershwins) prošlosti. Obojica pišu o svojim individualnim iskustvima, idejama, slikama, rečnikom koji projektuje vlastito sopstvo i njegove okolnosti, a ne fabrikuje svoju personu iz pretpostavki aktuelne kulture. U delu Boba Dilana, originalna imaginacija i intenzivno lična vizija odmah postaje očigledna.
I saw a new born baby with wild wolves all around it, I saw a highway of diamonds with nobody on it, I saw a black branch with blood that kept drippin', I saw a roomful of men with their hammers a-bleedin', I saw a white ladder all covered with water, I saw ten thousand talkers whose tongues were all broken,
I saw guns and sharp swords in the hands of young children, And it's a hard, and it's a hard, it's a hard, it's a hard, And it's a hard rain's a gonna fall.
(Video sam novorođenče okruženo vukovima/ Stajao sam na praznom autoputu glatkom kao staklo/ Video sam slomljenu granu koja krvari/ Bio sam u sobi punoj ljudi sa krvavim maljevima u rukama/ Peo sam se beskrajnim belim merdevinama/ Sreo sam 10.000 zanemelih govornika/ Video sam puške i mačeve u dečijim rukama/ Ovde će pasti teška kiša)
Ritmička naivnost ovih stihova skoro sasvim se gubi pred bogatstvom slika. Dilanov stav je stav vizionara, proroka. Njegove slike dolaze iz našeg društva, ali viđene su njegovim očima, a ne na način na koji bi ovo društvo želelo da bude shvaćeno.
Ima mnogo zanimljivih elemenata u viziji Boba Dilana: njegova svest o patnjama i vrlinama potlačenih, njegov osećaj za nepodopštine savremenog društva u SAD, njegova mržnja prema ratu, njegova lična potreba za nezavisnošću od materijalističke kulture, kao i njegov predosećaj apokalipse. Dilanova vizija je, u stvari, bitno apokaliptička; uvek iznova on govori o zlom svetu koji će uskoro biti kažnjen i ukinut, onda kada „brod pristane“.
Svet Boba Dilana je svet u kome su nezaposleni Holis Braun (Hollis Brown), njegova žena i petoro dece, naočigled svojih zemljaka, prepušteni smrti od gladi u prljavoj kolibi i na "prljavoj kiši" (The Ballad of Hollis Brown), u kojem borci za ljudska prava bivaju ubijeni (Oxford Town), u kojem zatvorenike maltretiraju sadistički čuvari (The Walls of Red Wing). To je svet ogorčenih iseljenika (I Pity the Poor Immigrant), eksploatisanih podstanara (Dear Landlord), površnih i pohlepnih žena (Sad-Eyed Lady of the Lowlands). To je svet u kome beli Amerikanci sistematski uništavaju čitava indijanska plemena, u kojem svaka od zaraćenih strana smatra da je Bog na njenoj strani (With God on Our Side), u kojem se "gospodari rata" kriju u svojim vilama, "dok krv mladih ljudi/ ističe iz njihovih tela/ zakopanih u blato" (Masters of War). Amerika je za Dilana zemlja koja uživa u prizoru boksera koji se ubijaju (Who Killed Davey Moore), zemlja u kojoj sudija može da prinudi devojku na seks, uz lažno obećanje da će joj oca spasti od vešala (Seven Curses); zemlja u kojoj siromašne belce bogataši uče da mrze crnce (Only a Pawn in their Game); zemlja u kojoj se rudnici i fabrike zatvaraju bez imalo brige o dobrobiti radnika (North Country Blues). Dilan smatra da je za mlade ljude Amerika jedno apsurdno, nadrealno mesto:
Ah get born, keep warm Short pants, romance, learn to dance get dressed, get blessed try to be a success Please her, please him, buy gifts Don't steal, don't lift, Twenty years of schoolin' And they put you on the day shift Look out kid, they keep it all hid Better jump down a manhole Light yourself a candle, don't wear sandals Try to avoid scandals Don't wanna be a bum You better chew gum.
Subterranean Homesick Blues
(Rodi se, izađi iz kratkih pantalona, zaljubi se, nauči da igraš, lepo se obuci, ispovedi se, budi poslušan, kupuj poklone, ne kradi, odradi 20 godina škole, zaposli se od devet do pet, pazi mali, od tebe se kriju važne stvari, otrgni se, šmugni u slivnik, upali sveću, bolje da nestaneš, nego da žvaćeš njihovu žvaku, Bluz predgrađa)
Sam Dilan ne želi da ugodi nikome. On je protiv posesivnosti i dominacije nad ljudskim bićima koje Amerika sprovodi pomoću svoje spoljne politike, protiv rasne diskriminacije, bokserskih sindikata i maltretiranja radnika. Zaključno sa svojim poslednjim albumom Nashville Skyline on je i protiv posesivnosti i dominacije u ljubavi. U „Don't Think Twice it's All Right“ pesnik napušta ženu, jer ona zahteva previše: "Dao sam joj svoje srce, ali je ona želela moju dušu". U "It Ain't Me Babe" pesnik upoznaje devojku koja želi "nekoga ko će umreti" za nju, "i još više od toga." Njemu takvi zahtevi zvuče nerazumno. Dilan izražava vlastite ideje o idealnom odnosu između ljudi u svojoj pesmi "All I Really Want to Do". Te ideje se ne tiču samo odnosa između muškarca i žene već se u opštijem smislu odnose i na odnose radnika i poslodavca, građanina i policajca, studenta i profesora.
I ain't lookin, to compete with you, Beat or cheat or mistreat you, Simplify you, classify you, Deny, defy, or crucify you. All I really want to do Is Baby, be friends with you.
(Ne želim da se takmičim sa tobom/ Da te bijem, varam i mučim/ Da te uprostim, da te svedem/ Poreknem, razapnem/ Ne, jedino želim da budemo prijatelji)
Dilan priželjkuje uništenje nehumanog, kompetitivnog, eksploatatorskog, klasifikatorskog i zatvorenog društva. Ali njegova vizija je apokaliptička i on ne vidi organizovanu revoluciju, već samo spontani bunt koji nastaje gotovo kao božanski čin. Savremeno društvo, njegove institucije i vrednosti ne zavređuju našu kritiku; njih treba odbaciti i napustiti. Ali čovekova sredstva za bekstvo su ograničena: neko će ubiti svoju izgladnelu ženu i decu, pa izvršiti samoubistvo, kao Holis Braun, tako da "se negde u daljini/ Rađa novih sedmoro ljudi" (Ballad of Hollis Brown). Može se slediti i "Gospodin tamburaš", pa pomoću marihuane, LSD-a ili težih narkotika "igrati pod dijamantskim nebom" (Mr. Tambourine Man). Suštinsku promenu može doneti samo sveobuhvatni događaj. Pesma "The Times They Are A-Changin'" sadrži nagoveštaj te nastupajuće apokalipse.
The line is drawn The curse is cast The slow one now will Later be fast. As the present now Will later be past The order is rapidly fadin' And the first one now Will later be last For the times they are a-changin'.
(Crta je povučena/ Kletva je bačena/ Gubitnici će/ Postati pobednici/ Sadašnjost odlazi/ U prošlost/ Poredak se ubrzano osipa/ Oni sa vrha/ Padaju na dno/ Vremena se menjaju)
Dilan jasno sugeriše hrišćansku apokalipsu, sa njenim konvencionalnim uzdizanjem krotkih i propašću moćnih. Pesme poput "It's All Over Now, Baby Blue" ili "A Hard Rain's A Gonna Fall" prikazuju nadrealnu zbrku i skori dolazak sudnjeg dana. U poslednjoj sceni Bergmanovog Sedmog pečata ljudi tumaraju unaokolo u potrazi za spasenjem: "The Saints are coming through/ And It's all over now, Baby Blue". U "I Dreamed I Saw St. Augustine" sâm blaženi svetac silazi na zemlju kako bi ljudima, nakon uništenja, ponudio život. U sledeće četiri pesme Dilanova vizija sveopšte apokalipse je neposredno prisutna. U "Chimes of Freedom" Dilan opisuje jednu uzbudljivu scenu:
Thru the mad mystic hammering of the wild ripping hail The sky cracked its poems in naked wonder That the clanging of the church bells blew far into the breeze Leaving only the bells of lightning and its thunder Striking for the gentle, striking for the kind, Striking for the guardians and protectors of the mind An' the unpawned painter behind beyond his rightful time An' we gazed upon the chimes of freedom flashing.
(Divlji krik nas doziva kroz tamu ispunjenu bubnjevima/ Iz neba se prolama pesma na zanemele ljude/ Vetar raznosi zvonjavu crkvenih zvona/ Čuju se samo zvona munja i gromova/ Ona zvone za blažene i krotke/ Ona zvone za čuvare bistroga uma/ Za nepotkupljive proroke ovoga dana/ Kada su zazvonila zvona istinske slobode)
U "Lay Down Your Weary Tune" on izveštava:
Struck by sounds before the sun, I knew the night had gone, The morning breeze like a bugle blew Against the drums of dawn.
The ocean wild like an organ played The seaweed's wove its strands, The crashin waves like cymbals clashed Against the rocks and sands.
I stood unwound beneath the skies And clouds unbound by laws, The cryin' rain like a trumpet sang And asked for no applause.
(Zvuci jutra najavljuju sunce/ Noć se povlači/ Jutarnji vetar zviždi/ Naspram bubnjeva zore/ Okean se nadima kao orgulje/ Morske trave pletu svoje niti/ Talasi se obrušavaju kao timpani/ Na stenje i peščane dine/ Stojim sam pod nebom/ I uskovitlanim oblacima/ Kiša pljušti kao trubač u zanosu/ Koji ne čuje aplauz publike)
U "The Gates of Eden" Dilan razvija jasnu dihotomiju između onoga što je moguće na zemlji i u večnosti. Besmislena buka, vlasništvo, rodbinske veze, vreme, metafizika, pravo, nauka, san o zemaljskom raju – sve to, kaže Dilan, može postojati samo van kapije Edenskog vrta.
With a time rusted compass blade Aladdin and his lamp Sits with Utopian hermit monks Sidesaddle on the Golden Calf And on their promises of paradise You will not hear a laugh All except inside The Gates of Eden.
(Sa zarđalim kompasom u jednoj/ I čarobnom lampom u drugoj ruci/ Aladin sedi među usahlim kaluđerima/ Ne vredi klanjanje Zlatnom teletu/ I obećanje rajskog naselja/ Smeh se čuje/ Samo sa one strane Vrata Raja)
A jednoga dana, nakon što padne teška kiša, možda – Dilan svesno ostavlja nejasnim sve fizičke okolnosti kataklizmičkog uništenja našeg društva – kada teška radioaktivna kiša padne nakon atomskog rata, kada zaista sve bude gotovo za baby blue i ostale, Edenske kapije će se otvoriti, i nastupiće čas, "onaj čas kad pristane brod."
O the time will come When the winds will stop And the breeze will cease to be breathin' Like the stillness in the wind When the hurricane begins The hour when the ship comes in.
O the sea will split And the ship will hit And the shoreline sands will be shaking Then the tide will sound and the wind will pound And the morning will be breaking.
When the Ship Comes In
(Kucnuće čas/ Vetar će stati/ I prestati da diše/ U potpunoj tišini/ Kao pred uragan/ Jedan brod će uploviti u luku/ More će se razmaći/ I brod će tako udariti o obalu/ Da će se zemlja zatresti/ Onda će naići plima/ I vetar će uzdahnuti/ I svanuće novo jutro, Kada pristane brod)
Korpus pesama Leonarda Koena nije ni približno toliko veliki kao Dilanov. Ukupan broj do danas objavljenih numera je dvadeset –nesrazmerno pažnji koju su te pesme dobile u muzičkim časopisima. Kada ih proučimo, vidimo da su one, za razliku od Dilanovih, uglavnom ljubavne. One imaju izuzetan značaj i poetski integritet zahvaljujući produhovljenoj viziji koju sadrže.
Koen ne oseća nastupajuću apokalipsu. U njegovim pesmama postoji preteći, proždirući svet, u kojem ljudi žive u očajanju odlaganja svoje sudbine. Sve njegove pesme sadrže implicitnu kritiku društva, iako samo dve, "The Old Revolution" i "Stories of the Street," o tome otvoreno govore. Od njegovih pesama, najviše političkog naboja ima "Stories of the Street," koja počinje:
The stories of the street are mine The Spanish voices laugh The cadillacs go creeping down Through the night and the poison gas I lean from my window sill In this old hotel I chose. Yes, one hand on my suicide And one hand on the rose.
(Ulica je moj svet/ Glasovi na španskom i smeh/ Bešumno klize kadilaci/ Kroz noć i otrovan vazduh/ Naginjem se kroz prozor/ Sobe trošnog hotela/ U jednoj ruci pištolj/ U drugoj ruža)
Koenova vizija je društvo pred nastupajućim kolapsom zbog ljudskih strasti i pohlepe.
I know you've heard it's over now And war must surely come, The cities they are broke in half And the middle men are gone. But let me ask you one more time O children of the dust, All these hunters who are shrieking now Do they speak for us?
And where do all these highways go Now that we are free? Why are the armies marching still That were coming home to me? O lady with your legs so fine O stranger at your wheel You are locked into your suffering And your pleasures are the seal.
The age of lust is giving birth And both the parents ask the nurse On both sides of the glass Now the infant with his cord Is hauled in like a kite And one eye filled with blueprints One eye filled with night.
(Kažu nam da je gotovo/ I da počinje rat/ Gradovi su podeljeni/ I svi posrednici su otišli/ Imam samo jedno pitanje/ Za vas, deco prašine/ Da li ste sigurni da ovi vojnici/ Urlaju po ulicama u vaše ime)
Koen, kao i Dilan, želi da pobegne iz ovog surovog sveta, ali to bekstvo mora da se odigra ovde i sada. Ako to nije moguće, on je spreman da podeli sudbinu ostalih ljudi i prihvati, iako nedužan, svoj život u iskvarenom društvu.
O come with me my little one And we will find that farm And grow us grass and apples there And keep the animals warm And if by chance I wake at night And I ask you who I am O take me to the slaughter house I will wait there with the lamb.
(Kreni sa mnom malena/ Hajdemo na selo/ Da skupljamo seno, beremo jabuke/ I gajimo stoku/ A ako te noću probudim/ I upitam te ko sam/ Odvedi me u klanicu/ Da čekam svoj red sa jaganjcima)
U Koenovom svetu čovek živi kao Isak koji leži na očevom oltaru i čeka da bude žrtvovan. Postoji samo jedno mesto na kojem čovek može da bude – ono gde jeste – a ako su pokvarenost sveta i smrt neizbežni, on to prihvata kao deo svoje humanosti.
U svojim ljubavnim pesmama Koen se, kao i Dilan, bavi vrednostima, pre nego "želim te, volim te, trebam te" temom prosečnog autora pop pesama. Koen dolazi do zaključka koji izmiče mnogim piscima popularnih hitova: dovesti devojku u krevet je lako; teško je to učiniti bez ugrožavanja vlastitog integriteta ili bez udisanja "otrovnog gasa" ovoga sveta. U "The Stranger Song" Koen opisuje kukavičkog ljubavnika, koji svoju slobodu želi da zameni sigurnošću; ljubavnika "koji je kao neki Josif u potrazi za krčmom," koji "želi da zameni igru koju igra za sklonište". Sebe, tragača za smislom, Koen naziva "strancem", a onoga koji čuva "najbolju kartu/ toliko vrednu/ da ne želi drugu", on naziva "dilerom". Diler je mladoženja koji želi da okonča patnju i agoniju udvaranja; on nije pravi ljubavnik, kaže Koen.
I know that kind of man It's hard to hold the hand of anyone Who's reaching for the sky just to surrender.
(Znam tu vrstu ljudi/ Teško je biti sa nekim/ Ko stremi nebesima samo da bi se predao)
U "Winter Lady" i "Sisters of Mercy" Koen prikazuje ženski pandan "strancu." I ona je slobodna, nije se prodala za lak život zagarantovanog vlasništva u braku. Uzdržana, nezavisna, izbirljiva, ta "putujuća dama" zrači toplinom za koju Koen smatra da muškarcu znači više od ugovora na papiru. U "Sisters of Mercy" ta žena osvežava stranca koji traga, ublažavajući njegov umor bez ugrožavanja njegovog bića.
O the sisters of mercy They are not departed or gone They were waiting for me when I thought That I just can't go on.
(Milosrdne sestre/ Me nikada nisu izdale/ Bile su tu uvek/ Kada sam mislio da ne mogu dalje)
Nema ljubomore ni posesivnosti u njegovom odnosu sa tim ženama; on iskreno želi da one pomognu i drugim strancima poput njega.
When I left they were sleeping I hope you run into them soon. Don't turn on the lights, You can read their address by the moon; And you won't make me jealous If I hear that they've sweetened your night We weren't lovers like that And besides it would still be all right
(Spavale su kada sam odlazio/ Nadam se da ćeš ih i ti pronaći/ Ne pali svetla/ Pusti da te mesečina vodi/ I neću biti ljubomoran/ Ako i ti sa njima provedes blaženu noć/ Mi nismo takvi ljubavnici/ A i da jesmo, sve je u redu/
Postoji zajedništvo u ljubavi u kojem svako pomaže svakome u njegovoj ili njenoj potrazi za ispunjenim životom.
Prolazna ljubav između muškarca i žene je u Koenovim pesmama poželjno bekstvo od iskušenja egzistencije. Trajnija veza je samo deo istog iskustva. U "So Long, Marianne" Koen detaljno razmatra protivrečnost između sigurnosti doma i lične slobode. On je "kao zalutalo Ciganče," i to kaže Marijani pre nego što joj dopusti da ga ona odvede kući. On joj kaže: "Uz tebe zaboravljam/ Da se pomolim svom anđelu/ A onda i anđeli zaborave da se mole za nas". Tu žena očajnički pokušava da ga veže za sebe: "Tvoja fina paučina/ Prikiva mi stopalo za kamen". Ona jeretički prijanja uz njega, kao da je on zamena za božansko biće, on oseća "Kao da sam krst raspeća/ Dok klečimo kroz tamu". U ovoj pesmi Koen okleva pred iskušenjem sentimentalnosti, prisećajući se njihove ljubavi "duboko u zelenom granju jorgovana", ali oslobađa se njene posesivnosti – koja je ovoga puta usmerena na drugoga čoveka.
O you are really such a pretty one I see you`ve gone and changed your name again And just when I climbed this whole mountainside To wash my eyelids in the rain.
(Zgodno ti to radiš/ Čujem da si se već ponovo udala/ A ja sam sve to vreme proveo u planini/ Da mi kiša spere lice od suza)
"One of Us Cannot Be Wrong" je Koenova ironična priča o posesivnom ljubavniku, koji sadistički dominira nad ženom dok, s druge strane, mazohistički žudi za njenom dominacijom. Pesma ovako počinje:
I lit a thin green candle To make you jealous of me,
Then I took the dust of a long sleepless night I put it in your little shoe. And then I confess'd that I tortured the dress That you wore for the world to look through.
(Palim tanku, zelenu sveću/ Tvoje ljubomore prema meni/ Stavljam prah svojih besanih noći/ U tvoju malu cipelu/ Priznajem da sam pocepao tvoju haljinu/ Onu prozirnu, tvoju omiljenu)
Ljubavnik traži savet od doktora koji je i sam ranjiv, skrivajući se "među policama biblioteke", pričajući mu detalje sa svog medenog meseca. Onda posećuje sveca koji propoveda "da je dužnost ljubavnika da naruše zlatno pravilo"; ali i svetac je ranjiv. Ljubavnik izveštava:
And just when I was sure That his teachings were pure He drowned himself in the pool, His body is gone, but back here on the lawn His spirit continues to drool.
(Kada mi se učinilo/ Da je njegovo učenje bez greške/ On je skočio u bazen/ Njegovo telo se udavilo/ A njegov duh je ostao da balavi po travi)
Ovaj jadni ljubavnik ništa nije naučio iz ovih prljavih, lascivnih i samodestruktivnih primera i ostaje slep u svom mazohizmu, kao što se vidi iz poslednje strofe.
An Eskimo showed me a movie He'd recently taken of you The poor man could hardly stop shivering, His lips and his fingers were blue. I suppose that he froze When the wind took your clothes And I guess he just never got warm But you stand there so nice In your blizzard of ice O please let me come into the storm.
(Eskim mi je pokazao traku/ Nedavno te je snimio/ Još uvek je drhtao/ Plavih usana i šaka/ Sigurno se smrzao/ Kada ti je vetar odneo odeću/ Ne može da se oporavi od prizora/ Tebe koja stojiš i smešiš se/ Zasuta snegom i ledom/ Molim te, pusti me unutra, u središte oluje)
Svi ljubavnici iz Koenovih pesama moraju da nauče kako da kažu zbogom; ne zato što je rastanak sam po sebi dobar, već zato što ljubavne veze sprečavaju ljude da ostvare svoju suštinsku muškost ili ženskost. Promena je nužni preduslov samoispunjenja u Koenovom nesigurnom svetu, a veze sprečavaju promenu, kao što se vidi u pesmi "That's No Way to Say Goodbye."
I'm not looking for another As I wander in my time, Walk me to the corner Our steps will always rhyme, You know my love goes with you As your love stays with me, It's just the way it changes Like the shoreline and the sea.
(Ne želim nikog drugog/ Nije u tome stvar/ Isprati me do ugla/ Naši koraci se slažu/ Moja ljubav odlazi sa tobom/ Tvoja ostaje sa mnom/ To je u prirodi promene/ Kao između obale i mora)
Koenova najenergičnija osuda posesivnosti u ljubavi nalazi se u "Master Song", pesmi o njegovoj staroj ljubavi, koja je možda personifikacija same poezije koja je potpala pod kontrolu autokratskog gospodara. Taj novi gospodar se u čitavoj pesmi asocira slikama nasilja i prinude: on je čovek "koji se upravo vratio iz rata", koji je ženi dao "nemačkog ovčara za šetnju/ s ogrlicom od kože i eksera", koji vozi avion "bez ruku", koji "je ugasio svetla u usamljenoj ulici" i vodio ljubav sa ženom prerušen u "majmuna s anđeoskim žlezdama", uz "muziku gumenog orkestra". Zauzvrat, žena samog pesnika drži u zatočeništvu, nikada mu ne prilazeći, ne prinevši mu čak ni sakramentalni surogat "vina i hleba". Ovo je pesma o velikom razočaranju i frustraciji, ispunjena slikama sterilnosti i beznađa.
Pa ipak, u pesmama Leonarda Koena ljubav ostaje glavni lek za tegobnu posesivnost našeg društva. "Suzanne" je izgleda još jedna pesma o bekstvu iz stvarnosti pomoću droga, poput Dilanovih "Mr Tambourine Man" ili "Lucy in the Sky with Diamonds" Bitlsa. Ali to bekstvo je ambivalentno žensko i halucinogeno, dok sam pesnik traži spas u ljubavnom iskustvu. U prvom susretu sa egzotičnom Suzen Koen kaže da ćeš znati:
That you've always been her lover And you want to travel with her And you want to travel blind And you think maybe you'll trust her For you've touched her perfect body with your mind.
(Da si oduvek bio njen ljubanik/ I želiš da putuješ sa njom/ I želiš da je pratiš slepo/ I želiš da joj veruješ/ Jer si svojim umom dotakao njeno savršeno telo)
Kako se iskustvo sa Suzen produbljuje, želećeš da hodaš po vodi kao Isus. Pri kraju pesme Suzen uzdiže do lepote najrazličitije kontradiktorne realnosti ovoga sveta – "smeće i cveće" – i kroz ljubav nas sve dovela do savršenstva – "jer je svojim umom dotakla tvoje savršeno telo". Njoj se može prići, od nje se može otići, "možeš provesti noć pored nje" u halucinaciji; ona je uvek "milosrdna sestra", nikada pohlepna supruga.
Koenova pesma, u kojoj ljubav najočiglednije služi kao lek protiv društvenog zahteva za kontrolom, disciplinom i porobljavanjem životne sredine i bližnjega, jeste složena i neobjavljena pesma "Love Tries to Call You by Your Name". Koenova osnovna teza u toj pesmi je da se u predavanju materijalizmu i bezbojnosti društva predaje i svoj vlastiti identitet. Samo ljubav, kao što se kaže u naslovu, "pokušava da te zove tvojim imenom". Na početku pesme subjekat se postepeno gubi u nečemu mnogo većem i manje realnom nego što je on sam.
I thought it would never happen To all the people that I became My body lost in these legends And the beast so very tame But here, right here Between the birthmark and the stain Between the ocean and the rain Between the snowman and the rain Once again and again Love tries to call you by your name.
(Mislio sam da je nemoguće/ Da se to desi bilo kome od nas/ Moje telo izgubljeno u drevnim legendama/ Zver tako mirna i pitoma/ Ali tu, baš ovde/ Između ovog mladeža i ovog belega/ Na liniji dodira okeana i kiše/ Pljuska i Sneška Belića/ Uporno, neprekidno/ Ljubav me doziva mojim imenom)
Od celine i integralnosti okeana do fragmentarnih kapi kiše, od monolitne egzistencije Sneška Belića do kiše koja ga otapa, od mladeža koji simbolizuje jedinstvenost bića, do belega koji je greška, pesnik je izgubljen, "zver" njegove individualnosti pripitomljena, a ljubav ga priziva da se vrati.
U narednim stihovima se naglašava Koenova slika čoveka pred samouništenjem, daleko od samospoznaje. On je kao diler iz "The Stranger Song". Njegovo ime je u aleji slavnih, živi za "doba" rađe nego za "čas," za "obično" pre nego za "sunčano vreme," i više voli banalnost opšteg mesta od zahtevne, autentične ljubavi.
I leave the lady meditating on the very love Which I do not wish to claim I journey down these hundred steps The street is still the same.
On odbacuje prave ljubavnike, prave heroje, kako bi sledio široki društveni put ka prosečnosti, vulgarnosti, samoudovoljavanju i anonimnosti. U ovoj pesmi je posebno naglašeno samoudovoljavanje koje pojedinca udaljava od teškoća vlastitog samoispunjenja, okivajući ga u lance konformizma.
Where are you Judy, where are you Ann Where are all the paths all your heroes came Wondering out loud as the bandage pulls away Was I only limping or Was I really lame; O here, come over here Between the windmill and the grain Between the traitor and her pain Between the sundial and the plain Between the newsreel and your tiny pain Between the snowmen and the rain Once again and again Love tries to call you by your name.
Svet koji Koen opaža u svojim pesmama je dosledno materijalistički, prljav i iskvaren. Sveci postaju preljubnici, ljubavnici mazohisti, dok kadilaci šire otrovne gasove. Ljubav može postati "prašina u manžetnama starca" ("Master Song"). Sveštenici mogu pregaziti travu svetilišta kome služe ("Priests"). Sam Bog kaže čoveku:
Sometimes I need you naked Sometimes I need you wild I need you to carry my children in I need you to kill a child.
("You Know Who I Am")
Koen upućuje na čoveka u ovome svetu koji prijanja uz svaku utehu koju nudi trenutak. Uplašeni čovek se zauvek drži jedne stvari; hrabriji ide od droge do droge, od žene do žene. A u "The Old Revolution" Koen upućuje na svakoga ko se predaje toj "lomači" zvanoj život.
You who are broken by power You who are absent all day You who are kings for the sake of your children's story The hand of your beggar is burdened down with money The hand of your lover is clay Into this furnace I ask you now to venture You whom I cannot betray.
Koen je doista jedan tamni svet, osvetljen samo povremenim ljubavima, mističnom Suzen i bleštavim svetlom životne lomače. Koena su ponekad nazivali i "crnim romantičarem" - onim koji prihvata zlo i nečistotu ovoga sveta i traga za otkrivenjem kroz utapanje u sve to. Takvo tumačenje njegovog dela svakako podupiru i njegove pesme. Dilan se može slično tumačiti, osobito u svetlu svoje teme o materijalističkom samouništenju, u pesmama kao što su "A Hard Rain," ili o prolasku u Edenski vrt. Nijedan od njih nije aktivista; nijedan ne veruje u to da se utopija može dostići putem ljudske akcije. I obojica su sasvim nezainteresovani za iznošenje starih i jednostavnih romantičnih laži koje danas brojni pop umetnici, kao što su Donovan, Bi Džiz, Peta dimenzija ili Asocijacija, dosledno prodaju. Umesto toga, obojica pokušavaju da rade pesnički posao prikazivanja sveta na način na koji se svet ispoljava u rečima i slikama koje iziskuju njihove zasebne vizije.
Prijavite se na newsletter Žurnala potpuno besplatno! Odabrali smo za Vas istraživačke tekstove objavljene proteklih 7 dana.
Copy / paste
Cohen & Dylan: Poezija i muzika
Očigledna je tesna povezanost poezije i muzike. Obe kao glavna sredstva koriste ritam, rimu i harmoniju; poezija se može nadopuniti jezičkim značenjem, konotacijom i različitim tradicionalnim figurama, a muzika, bar teorijski, harmonijom, kontrapunktom i tehnikama orkestracije. Obe su istorijski tesno povezane u engleskom jeziku. Anglosaksonska epska poezija je po svemu sudeći bila čitana ili pevana uz pratnju harfe; glagol koji se za takvo izvođenje koristi u Beovulfu, u epizodi o Finu, jeste singan, pevati, a imenica gyd, pesma. Glavni izvor lirske tradicije u engleskoj poeziji su trubadurske pesme.
Udaljenost između gleomannes gyd u Beovulfu ili Stiglo je leto (Sumer is Icumen In) i pesama Leonarda Koena ili Boba Dilana može se činiti velikom, ali se to više odnosi na protok vremena nego na estetiku. Lirska pesma kao književno delo i stihovi pop pesme su, u biti, ista stvar: poezija. Bilo da je naslov dela "Gerontion", "You Ain't Nothin' But a Hound Dog" ili "It's All Over Now, Baby Blue," naši kriterijumi za ocenu tih dela moraju biti isti.
Najvažniji preduslov za stvaranje značajnih stihova u popularnoj muzici je da je pisac veran svojoj vlastitoj, ličnoj viziji ili viziji pesme koju piše. Tu je neophodna sva veština i umešnost koja je obično potrebna za pisanje poezije, jer to su jedina sredstva pomoću kojih pesnik može da sačuva integritet svoje vizije. Bilo da je reč o pisanju za hit paradu ili manje poznati časopis, pesnik ne sme, zbog nedostatka umešnosti ili lažne muze popularnosti, bogatstva ili pozitivne ocene kritike, da napusti vlastitu viziju ili viziju svoje pesme – kako bi napisao nešto već viđeno ili trivijalno. Istorijski gledano, pisci i pevači stihova popularnih pesama često su bili nesposobni da stvore vlastitu viziju, brkajući originalnost i moralna merila sa servilnim ugađanjem popularnom ukusu. Tiny Tim i gospođa Miller su se istakli, pre svega, kao nesvesne karikature te vrste naivnosti.
Bob Dilan i Leonard Koen simbolišu dva vrlo odvojena pravca u nastojanju da se povrati značaj i integritet vizije u popularnoj muzici. Bob Dilan je od samoukog deteta prepuštenog samom sebi, svesno ulažući veliki trud, postao profesionalni muzičar kantautor. U tom procesu, on je slučajno postao i dobar pesnik, jer je intuitivno shvatio da dobre pesme treba da sadrže kvalitetnu lirsku poeziju. Leonard Koen je univerzitetski obrazovani pesnik u formalnom smislu, koji se kretao u suprotnom pravcu, sa svojim skorašnjim otkrićem da dobra lirska poezija može biti jednako dobra i kada se otpeva. Dilan u poeziju unosi spontanost ritma i bogatstvo slika koje su dugo krasile američku folk muziku, kao na primer muzika Hadija Ledbetera (Huddie Ledbetter) ili Dilanovog idola, Vudija Gatrija (Woodie Guthrie). Koen popularnu muziku obogaćuje stručnom preciznošću jezika i svojom obuzetošću formom.
Kao liričari, obojica visoko nadmašuju Karl Li Perkinse (Carl Lee Perkinses), Ričard Vajtinge (Richard Whitings), Irving Berline (Irving Berlins) i Džordž Geršvine (George Gershwins) prošlosti. Obojica pišu o svojim individualnim iskustvima, idejama, slikama, rečnikom koji projektuje vlastito sopstvo i njegove okolnosti, a ne fabrikuje svoju personu iz pretpostavki aktuelne kulture. U delu Boba Dilana, originalna imaginacija i intenzivno lična vizija odmah postaje očigledna.
I saw a new born baby with wild wolves all around it, I saw a highway of diamonds with nobody on it, I saw a black branch with blood that kept drippin', I saw a roomful of men with their hammers a-bleedin', I saw a white ladder all covered with water, I saw ten thousand talkers whose tongues were all broken,
I saw guns and sharp swords in the hands of young children, And it's a hard, and it's a hard, it's a hard, it's a hard, And it's a hard rain's a gonna fall.
(Video sam novorođenče okruženo vukovima/ Stajao sam na praznom autoputu glatkom kao staklo/ Video sam slomljenu granu koja krvari/ Bio sam u sobi punoj ljudi sa krvavim maljevima u rukama/ Peo sam se beskrajnim belim merdevinama/ Sreo sam 10.000 zanemelih govornika/ Video sam puške i mačeve u dečijim rukama/ Ovde će pasti teška kiša)
Ritmička naivnost ovih stihova skoro sasvim se gubi pred bogatstvom slika. Dilanov stav je stav vizionara, proroka. Njegove slike dolaze iz našeg društva, ali viđene su njegovim očima, a ne na način na koji bi ovo društvo želelo da bude shvaćeno.
Ima mnogo zanimljivih elemenata u viziji Boba Dilana: njegova svest o patnjama i vrlinama potlačenih, njegov osećaj za nepodopštine savremenog društva u SAD, njegova mržnja prema ratu, njegova lična potreba za nezavisnošću od materijalističke kulture, kao i njegov predosećaj apokalipse. Dilanova vizija je, u stvari, bitno apokaliptička; uvek iznova on govori o zlom svetu koji će uskoro biti kažnjen i ukinut, onda kada „brod pristane“.
Svet Boba Dilana je svet u kome su nezaposleni Holis Braun (Hollis Brown), njegova žena i petoro dece, naočigled svojih zemljaka, prepušteni smrti od gladi u prljavoj kolibi i na "prljavoj kiši" (The Ballad of Hollis Brown), u kojem borci za ljudska prava bivaju ubijeni (Oxford Town), u kojem zatvorenike maltretiraju sadistički čuvari (The Walls of Red Wing). To je svet ogorčenih iseljenika (I Pity the Poor Immigrant), eksploatisanih podstanara (Dear Landlord), površnih i pohlepnih žena (Sad-Eyed Lady of the Lowlands). To je svet u kome beli Amerikanci sistematski uništavaju čitava indijanska plemena, u kojem svaka od zaraćenih strana smatra da je Bog na njenoj strani (With God on Our Side), u kojem se "gospodari rata" kriju u svojim vilama, "dok krv mladih ljudi/ ističe iz njihovih tela/ zakopanih u blato" (Masters of War). Amerika je za Dilana zemlja koja uživa u prizoru boksera koji se ubijaju (Who Killed Davey Moore), zemlja u kojoj sudija može da prinudi devojku na seks, uz lažno obećanje da će joj oca spasti od vešala (Seven Curses); zemlja u kojoj siromašne belce bogataši uče da mrze crnce (Only a Pawn in their Game); zemlja u kojoj se rudnici i fabrike zatvaraju bez imalo brige o dobrobiti radnika (North Country Blues). Dilan smatra da je za mlade ljude Amerika jedno apsurdno, nadrealno mesto:
Ah get born, keep warm Short pants, romance, learn to dance get dressed, get blessed try to be a success Please her, please him, buy gifts Don't steal, don't lift, Twenty years of schoolin' And they put you on the day shift Look out kid, they keep it all hid Better jump down a manhole Light yourself a candle, don't wear sandals Try to avoid scandals Don't wanna be a bum You better chew gum.
Subterranean Homesick Blues
(Rodi se, izađi iz kratkih pantalona, zaljubi se, nauči da igraš, lepo se obuci, ispovedi se, budi poslušan, kupuj poklone, ne kradi, odradi 20 godina škole, zaposli se od devet do pet, pazi mali, od tebe se kriju važne stvari, otrgni se, šmugni u slivnik, upali sveću, bolje da nestaneš, nego da žvaćeš njihovu žvaku, Bluz predgrađa)
Sam Dilan ne želi da ugodi nikome. On je protiv posesivnosti i dominacije nad ljudskim bićima koje Amerika sprovodi pomoću svoje spoljne politike, protiv rasne diskriminacije, bokserskih sindikata i maltretiranja radnika. Zaključno sa svojim poslednjim albumom Nashville Skyline on je i protiv posesivnosti i dominacije u ljubavi. U „Don't Think Twice it's All Right“ pesnik napušta ženu, jer ona zahteva previše: "Dao sam joj svoje srce, ali je ona želela moju dušu". U "It Ain't Me Babe" pesnik upoznaje devojku koja želi "nekoga ko će umreti" za nju, "i još više od toga." Njemu takvi zahtevi zvuče nerazumno. Dilan izražava vlastite ideje o idealnom odnosu između ljudi u svojoj pesmi "All I Really Want to Do". Te ideje se ne tiču samo odnosa između muškarca i žene već se u opštijem smislu odnose i na odnose radnika i poslodavca, građanina i policajca, studenta i profesora.
I ain't lookin, to compete with you, Beat or cheat or mistreat you, Simplify you, classify you, Deny, defy, or crucify you. All I really want to do Is Baby, be friends with you.
(Ne želim da se takmičim sa tobom/ Da te bijem, varam i mučim/ Da te uprostim, da te svedem/ Poreknem, razapnem/ Ne, jedino želim da budemo prijatelji)
Dilan priželjkuje uništenje nehumanog, kompetitivnog, eksploatatorskog, klasifikatorskog i zatvorenog društva. Ali njegova vizija je apokaliptička i on ne vidi organizovanu revoluciju, već samo spontani bunt koji nastaje gotovo kao božanski čin. Savremeno društvo, njegove institucije i vrednosti ne zavređuju našu kritiku; njih treba odbaciti i napustiti. Ali čovekova sredstva za bekstvo su ograničena: neko će ubiti svoju izgladnelu ženu i decu, pa izvršiti samoubistvo, kao Holis Braun, tako da "se negde u daljini/ Rađa novih sedmoro ljudi" (Ballad of Hollis Brown). Može se slediti i "Gospodin tamburaš", pa pomoću marihuane, LSD-a ili težih narkotika "igrati pod dijamantskim nebom" (Mr. Tambourine Man). Suštinsku promenu može doneti samo sveobuhvatni događaj. Pesma "The Times They Are A-Changin'" sadrži nagoveštaj te nastupajuće apokalipse.
The line is drawn The curse is cast The slow one now will Later be fast. As the present now Will later be past The order is rapidly fadin' And the first one now Will later be last For the times they are a-changin'.
(Crta je povučena/ Kletva je bačena/ Gubitnici će/ Postati pobednici/ Sadašnjost odlazi/ U prošlost/ Poredak se ubrzano osipa/ Oni sa vrha/ Padaju na dno/ Vremena se menjaju)
Dilan jasno sugeriše hrišćansku apokalipsu, sa njenim konvencionalnim uzdizanjem krotkih i propašću moćnih. Pesme poput "It's All Over Now, Baby Blue" ili "A Hard Rain's A Gonna Fall" prikazuju nadrealnu zbrku i skori dolazak sudnjeg dana. U poslednjoj sceni Bergmanovog Sedmog pečata ljudi tumaraju unaokolo u potrazi za spasenjem: "The Saints are coming through/ And It's all over now, Baby Blue". U "I Dreamed I Saw St. Augustine" sâm blaženi svetac silazi na zemlju kako bi ljudima, nakon uništenja, ponudio život. U sledeće četiri pesme Dilanova vizija sveopšte apokalipse je neposredno prisutna. U "Chimes of Freedom" Dilan opisuje jednu uzbudljivu scenu:
Thru the mad mystic hammering of the wild ripping hail The sky cracked its poems in naked wonder That the clanging of the church bells blew far into the breeze Leaving only the bells of lightning and its thunder Striking for the gentle, striking for the kind, Striking for the guardians and protectors of the mind An' the unpawned painter behind beyond his rightful time An' we gazed upon the chimes of freedom flashing.
(Divlji krik nas doziva kroz tamu ispunjenu bubnjevima/ Iz neba se prolama pesma na zanemele ljude/ Vetar raznosi zvonjavu crkvenih zvona/ Čuju se samo zvona munja i gromova/ Ona zvone za blažene i krotke/ Ona zvone za čuvare bistroga uma/ Za nepotkupljive proroke ovoga dana/ Kada su zazvonila zvona istinske slobode)
U "Lay Down Your Weary Tune" on izveštava:
Struck by sounds before the sun, I knew the night had gone, The morning breeze like a bugle blew Against the drums of dawn.
The ocean wild like an organ played The seaweed's wove its strands, The crashin waves like cymbals clashed Against the rocks and sands.
I stood unwound beneath the skies And clouds unbound by laws, The cryin' rain like a trumpet sang And asked for no applause.
(Zvuci jutra najavljuju sunce/ Noć se povlači/ Jutarnji vetar zviždi/ Naspram bubnjeva zore/ Okean se nadima kao orgulje/ Morske trave pletu svoje niti/ Talasi se obrušavaju kao timpani/ Na stenje i peščane dine/ Stojim sam pod nebom/ I uskovitlanim oblacima/ Kiša pljušti kao trubač u zanosu/ Koji ne čuje aplauz publike)
U "The Gates of Eden" Dilan razvija jasnu dihotomiju između onoga što je moguće na zemlji i u večnosti. Besmislena buka, vlasništvo, rodbinske veze, vreme, metafizika, pravo, nauka, san o zemaljskom raju – sve to, kaže Dilan, može postojati samo van kapije Edenskog vrta.
With a time rusted compass blade Aladdin and his lamp Sits with Utopian hermit monks Sidesaddle on the Golden Calf And on their promises of paradise You will not hear a laugh All except inside The Gates of Eden.
(Sa zarđalim kompasom u jednoj/ I čarobnom lampom u drugoj ruci/ Aladin sedi među usahlim kaluđerima/ Ne vredi klanjanje Zlatnom teletu/ I obećanje rajskog naselja/ Smeh se čuje/ Samo sa one strane Vrata Raja)
A jednoga dana, nakon što padne teška kiša, možda – Dilan svesno ostavlja nejasnim sve fizičke okolnosti kataklizmičkog uništenja našeg društva – kada teška radioaktivna kiša padne nakon atomskog rata, kada zaista sve bude gotovo za baby blue i ostale, Edenske kapije će se otvoriti, i nastupiće čas, "onaj čas kad pristane brod."
O the time will come When the winds will stop And the breeze will cease to be breathin' Like the stillness in the wind When the hurricane begins The hour when the ship comes in.
O the sea will split And the ship will hit And the shoreline sands will be shaking Then the tide will sound and the wind will pound And the morning will be breaking.
When the Ship Comes In
(Kucnuće čas/ Vetar će stati/ I prestati da diše/ U potpunoj tišini/ Kao pred uragan/ Jedan brod će uploviti u luku/ More će se razmaći/ I brod će tako udariti o obalu/ Da će se zemlja zatresti/ Onda će naići plima/ I vetar će uzdahnuti/ I svanuće novo jutro, Kada pristane brod)
Korpus pesama Leonarda Koena nije ni približno toliko veliki kao Dilanov. Ukupan broj do danas objavljenih numera je dvadeset –nesrazmerno pažnji koju su te pesme dobile u muzičkim časopisima. Kada ih proučimo, vidimo da su one, za razliku od Dilanovih, uglavnom ljubavne. One imaju izuzetan značaj i poetski integritet zahvaljujući produhovljenoj viziji koju sadrže.
Koen ne oseća nastupajuću apokalipsu. U njegovim pesmama postoji preteći, proždirući svet, u kojem ljudi žive u očajanju odlaganja svoje sudbine. Sve njegove pesme sadrže implicitnu kritiku društva, iako samo dve, "The Old Revolution" i "Stories of the Street," o tome otvoreno govore. Od njegovih pesama, najviše političkog naboja ima "Stories of the Street," koja počinje:
The stories of the street are mine The Spanish voices laugh The cadillacs go creeping down Through the night and the poison gas I lean from my window sill In this old hotel I chose. Yes, one hand on my suicide And one hand on the rose.
(Ulica je moj svet/ Glasovi na španskom i smeh/ Bešumno klize kadilaci/ Kroz noć i otrovan vazduh/ Naginjem se kroz prozor/ Sobe trošnog hotela/ U jednoj ruci pištolj/ U drugoj ruža)
Koenova vizija je društvo pred nastupajućim kolapsom zbog ljudskih strasti i pohlepe.
I know you've heard it's over now And war must surely come, The cities they are broke in half And the middle men are gone. But let me ask you one more time O children of the dust, All these hunters who are shrieking now Do they speak for us?
And where do all these highways go Now that we are free? Why are the armies marching still That were coming home to me? O lady with your legs so fine O stranger at your wheel You are locked into your suffering And your pleasures are the seal.
The age of lust is giving birth And both the parents ask the nurse On both sides of the glass Now the infant with his cord Is hauled in like a kite And one eye filled with blueprints One eye filled with night.
(Kažu nam da je gotovo/ I da počinje rat/ Gradovi su podeljeni/ I svi posrednici su otišli/ Imam samo jedno pitanje/ Za vas, deco prašine/ Da li ste sigurni da ovi vojnici/ Urlaju po ulicama u vaše ime)
Koen, kao i Dilan, želi da pobegne iz ovog surovog sveta, ali to bekstvo mora da se odigra ovde i sada. Ako to nije moguće, on je spreman da podeli sudbinu ostalih ljudi i prihvati, iako nedužan, svoj život u iskvarenom društvu.
O come with me my little one And we will find that farm And grow us grass and apples there And keep the animals warm And if by chance I wake at night And I ask you who I am O take me to the slaughter house I will wait there with the lamb.
(Kreni sa mnom malena/ Hajdemo na selo/ Da skupljamo seno, beremo jabuke/ I gajimo stoku/ A ako te noću probudim/ I upitam te ko sam/ Odvedi me u klanicu/ Da čekam svoj red sa jaganjcima)
U Koenovom svetu čovek živi kao Isak koji leži na očevom oltaru i čeka da bude žrtvovan. Postoji samo jedno mesto na kojem čovek može da bude – ono gde jeste – a ako su pokvarenost sveta i smrt neizbežni, on to prihvata kao deo svoje humanosti.
U svojim ljubavnim pesmama Koen se, kao i Dilan, bavi vrednostima, pre nego "želim te, volim te, trebam te" temom prosečnog autora pop pesama. Koen dolazi do zaključka koji izmiče mnogim piscima popularnih hitova: dovesti devojku u krevet je lako; teško je to učiniti bez ugrožavanja vlastitog integriteta ili bez udisanja "otrovnog gasa" ovoga sveta. U "The Stranger Song" Koen opisuje kukavičkog ljubavnika, koji svoju slobodu želi da zameni sigurnošću; ljubavnika "koji je kao neki Josif u potrazi za krčmom," koji "želi da zameni igru koju igra za sklonište". Sebe, tragača za smislom, Koen naziva "strancem", a onoga koji čuva "najbolju kartu/ toliko vrednu/ da ne želi drugu", on naziva "dilerom". Diler je mladoženja koji želi da okonča patnju i agoniju udvaranja; on nije pravi ljubavnik, kaže Koen.
I know that kind of man It's hard to hold the hand of anyone Who's reaching for the sky just to surrender.
(Znam tu vrstu ljudi/ Teško je biti sa nekim/ Ko stremi nebesima samo da bi se predao)
U "Winter Lady" i "Sisters of Mercy" Koen prikazuje ženski pandan "strancu." I ona je slobodna, nije se prodala za lak život zagarantovanog vlasništva u braku. Uzdržana, nezavisna, izbirljiva, ta "putujuća dama" zrači toplinom za koju Koen smatra da muškarcu znači više od ugovora na papiru. U "Sisters of Mercy" ta žena osvežava stranca koji traga, ublažavajući njegov umor bez ugrožavanja njegovog bića.
O the sisters of mercy They are not departed or gone They were waiting for me when I thought That I just can't go on.
(Milosrdne sestre/ Me nikada nisu izdale/ Bile su tu uvek/ Kada sam mislio da ne mogu dalje)
Nema ljubomore ni posesivnosti u njegovom odnosu sa tim ženama; on iskreno želi da one pomognu i drugim strancima poput njega.
When I left they were sleeping I hope you run into them soon. Don't turn on the lights, You can read their address by the moon; And you won't make me jealous If I hear that they've sweetened your night We weren't lovers like that And besides it would still be all right
(Spavale su kada sam odlazio/ Nadam se da ćeš ih i ti pronaći/ Ne pali svetla/ Pusti da te mesečina vodi/ I neću biti ljubomoran/ Ako i ti sa njima provedes blaženu noć/ Mi nismo takvi ljubavnici/ A i da jesmo, sve je u redu/
Postoji zajedništvo u ljubavi u kojem svako pomaže svakome u njegovoj ili njenoj potrazi za ispunjenim životom.
Prolazna ljubav između muškarca i žene je u Koenovim pesmama poželjno bekstvo od iskušenja egzistencije. Trajnija veza je samo deo istog iskustva. U "So Long, Marianne" Koen detaljno razmatra protivrečnost između sigurnosti doma i lične slobode. On je "kao zalutalo Ciganče," i to kaže Marijani pre nego što joj dopusti da ga ona odvede kući. On joj kaže: "Uz tebe zaboravljam/ Da se pomolim svom anđelu/ A onda i anđeli zaborave da se mole za nas". Tu žena očajnički pokušava da ga veže za sebe: "Tvoja fina paučina/ Prikiva mi stopalo za kamen". Ona jeretički prijanja uz njega, kao da je on zamena za božansko biće, on oseća "Kao da sam krst raspeća/ Dok klečimo kroz tamu". U ovoj pesmi Koen okleva pred iskušenjem sentimentalnosti, prisećajući se njihove ljubavi "duboko u zelenom granju jorgovana", ali oslobađa se njene posesivnosti – koja je ovoga puta usmerena na drugoga čoveka.
O you are really such a pretty one I see you`ve gone and changed your name again And just when I climbed this whole mountainside To wash my eyelids in the rain.
(Zgodno ti to radiš/ Čujem da si se već ponovo udala/ A ja sam sve to vreme proveo u planini/ Da mi kiša spere lice od suza)
"One of Us Cannot Be Wrong" je Koenova ironična priča o posesivnom ljubavniku, koji sadistički dominira nad ženom dok, s druge strane, mazohistički žudi za njenom dominacijom. Pesma ovako počinje:
I lit a thin green candle To make you jealous of me,
Then I took the dust of a long sleepless night I put it in your little shoe. And then I confess'd that I tortured the dress That you wore for the world to look through.
(Palim tanku, zelenu sveću/ Tvoje ljubomore prema meni/ Stavljam prah svojih besanih noći/ U tvoju malu cipelu/ Priznajem da sam pocepao tvoju haljinu/ Onu prozirnu, tvoju omiljenu)
Ljubavnik traži savet od doktora koji je i sam ranjiv, skrivajući se "među policama biblioteke", pričajući mu detalje sa svog medenog meseca. Onda posećuje sveca koji propoveda "da je dužnost ljubavnika da naruše zlatno pravilo"; ali i svetac je ranjiv. Ljubavnik izveštava:
And just when I was sure That his teachings were pure He drowned himself in the pool, His body is gone, but back here on the lawn His spirit continues to drool.
(Kada mi se učinilo/ Da je njegovo učenje bez greške/ On je skočio u bazen/ Njegovo telo se udavilo/ A njegov duh je ostao da balavi po travi)
Ovaj jadni ljubavnik ništa nije naučio iz ovih prljavih, lascivnih i samodestruktivnih primera i ostaje slep u svom mazohizmu, kao što se vidi iz poslednje strofe.
An Eskimo showed me a movie He'd recently taken of you The poor man could hardly stop shivering, His lips and his fingers were blue. I suppose that he froze When the wind took your clothes And I guess he just never got warm But you stand there so nice In your blizzard of ice O please let me come into the storm.
(Eskim mi je pokazao traku/ Nedavno te je snimio/ Još uvek je drhtao/ Plavih usana i šaka/ Sigurno se smrzao/ Kada ti je vetar odneo odeću/ Ne može da se oporavi od prizora/ Tebe koja stojiš i smešiš se/ Zasuta snegom i ledom/ Molim te, pusti me unutra, u središte oluje)
Svi ljubavnici iz Koenovih pesama moraju da nauče kako da kažu zbogom; ne zato što je rastanak sam po sebi dobar, već zato što ljubavne veze sprečavaju ljude da ostvare svoju suštinsku muškost ili ženskost. Promena je nužni preduslov samoispunjenja u Koenovom nesigurnom svetu, a veze sprečavaju promenu, kao što se vidi u pesmi "That's No Way to Say Goodbye."
I'm not looking for another As I wander in my time, Walk me to the corner Our steps will always rhyme, You know my love goes with you As your love stays with me, It's just the way it changes Like the shoreline and the sea.
(Ne želim nikog drugog/ Nije u tome stvar/ Isprati me do ugla/ Naši koraci se slažu/ Moja ljubav odlazi sa tobom/ Tvoja ostaje sa mnom/ To je u prirodi promene/ Kao između obale i mora)
Koenova najenergičnija osuda posesivnosti u ljubavi nalazi se u "Master Song", pesmi o njegovoj staroj ljubavi, koja je možda personifikacija same poezije koja je potpala pod kontrolu autokratskog gospodara. Taj novi gospodar se u čitavoj pesmi asocira slikama nasilja i prinude: on je čovek "koji se upravo vratio iz rata", koji je ženi dao "nemačkog ovčara za šetnju/ s ogrlicom od kože i eksera", koji vozi avion "bez ruku", koji "je ugasio svetla u usamljenoj ulici" i vodio ljubav sa ženom prerušen u "majmuna s anđeoskim žlezdama", uz "muziku gumenog orkestra". Zauzvrat, žena samog pesnika drži u zatočeništvu, nikada mu ne prilazeći, ne prinevši mu čak ni sakramentalni surogat "vina i hleba". Ovo je pesma o velikom razočaranju i frustraciji, ispunjena slikama sterilnosti i beznađa.
Pa ipak, u pesmama Leonarda Koena ljubav ostaje glavni lek za tegobnu posesivnost našeg društva. "Suzanne" je izgleda još jedna pesma o bekstvu iz stvarnosti pomoću droga, poput Dilanovih "Mr Tambourine Man" ili "Lucy in the Sky with Diamonds" Bitlsa. Ali to bekstvo je ambivalentno žensko i halucinogeno, dok sam pesnik traži spas u ljubavnom iskustvu. U prvom susretu sa egzotičnom Suzen Koen kaže da ćeš znati:
That you've always been her lover And you want to travel with her And you want to travel blind And you think maybe you'll trust her For you've touched her perfect body with your mind.
(Da si oduvek bio njen ljubanik/ I želiš da putuješ sa njom/ I želiš da je pratiš slepo/ I želiš da joj veruješ/ Jer si svojim umom dotakao njeno savršeno telo)
Kako se iskustvo sa Suzen produbljuje, želećeš da hodaš po vodi kao Isus. Pri kraju pesme Suzen uzdiže do lepote najrazličitije kontradiktorne realnosti ovoga sveta – "smeće i cveće" – i kroz ljubav nas sve dovela do savršenstva – "jer je svojim umom dotakla tvoje savršeno telo". Njoj se može prići, od nje se može otići, "možeš provesti noć pored nje" u halucinaciji; ona je uvek "milosrdna sestra", nikada pohlepna supruga.
Koenova pesma, u kojoj ljubav najočiglednije služi kao lek protiv društvenog zahteva za kontrolom, disciplinom i porobljavanjem životne sredine i bližnjega, jeste složena i neobjavljena pesma "Love Tries to Call You by Your Name". Koenova osnovna teza u toj pesmi je da se u predavanju materijalizmu i bezbojnosti društva predaje i svoj vlastiti identitet. Samo ljubav, kao što se kaže u naslovu, "pokušava da te zove tvojim imenom". Na početku pesme subjekat se postepeno gubi u nečemu mnogo većem i manje realnom nego što je on sam.
I thought it would never happen To all the people that I became My body lost in these legends And the beast so very tame But here, right here Between the birthmark and the stain Between the ocean and the rain Between the snowman and the rain Once again and again Love tries to call you by your name.
(Mislio sam da je nemoguće/ Da se to desi bilo kome od nas/ Moje telo izgubljeno u drevnim legendama/ Zver tako mirna i pitoma/ Ali tu, baš ovde/ Između ovog mladeža i ovog belega/ Na liniji dodira okeana i kiše/ Pljuska i Sneška Belića/ Uporno, neprekidno/ Ljubav me doziva mojim imenom)
Od celine i integralnosti okeana do fragmentarnih kapi kiše, od monolitne egzistencije Sneška Belića do kiše koja ga otapa, od mladeža koji simbolizuje jedinstvenost bića, do belega koji je greška, pesnik je izgubljen, "zver" njegove individualnosti pripitomljena, a ljubav ga priziva da se vrati.
U narednim stihovima se naglašava Koenova slika čoveka pred samouništenjem, daleko od samospoznaje. On je kao diler iz "The Stranger Song". Njegovo ime je u aleji slavnih, živi za "doba" rađe nego za "čas," za "obično" pre nego za "sunčano vreme," i više voli banalnost opšteg mesta od zahtevne, autentične ljubavi.
I leave the lady meditating on the very love Which I do not wish to claim I journey down these hundred steps The street is still the same.
On odbacuje prave ljubavnike, prave heroje, kako bi sledio široki društveni put ka prosečnosti, vulgarnosti, samoudovoljavanju i anonimnosti. U ovoj pesmi je posebno naglašeno samoudovoljavanje koje pojedinca udaljava od teškoća vlastitog samoispunjenja, okivajući ga u lance konformizma.
Where are you Judy, where are you Ann Where are all the paths all your heroes came Wondering out loud as the bandage pulls away Was I only limping or Was I really lame; O here, come over here Between the windmill and the grain Between the traitor and her pain Between the sundial and the plain Between the newsreel and your tiny pain Between the snowmen and the rain Once again and again Love tries to call you by your name.
Svet koji Koen opaža u svojim pesmama je dosledno materijalistički, prljav i iskvaren. Sveci postaju preljubnici, ljubavnici mazohisti, dok kadilaci šire otrovne gasove. Ljubav može postati "prašina u manžetnama starca" ("Master Song"). Sveštenici mogu pregaziti travu svetilišta kome služe ("Priests"). Sam Bog kaže čoveku:
Sometimes I need you naked Sometimes I need you wild I need you to carry my children in I need you to kill a child.
("You Know Who I Am")
Koen upućuje na čoveka u ovome svetu koji prijanja uz svaku utehu koju nudi trenutak. Uplašeni čovek se zauvek drži jedne stvari; hrabriji ide od droge do droge, od žene do žene. A u "The Old Revolution" Koen upućuje na svakoga ko se predaje toj "lomači" zvanoj život.
You who are broken by power You who are absent all day You who are kings for the sake of your children's story The hand of your beggar is burdened down with money The hand of your lover is clay Into this furnace I ask you now to venture You whom I cannot betray.
Koen je doista jedan tamni svet, osvetljen samo povremenim ljubavima, mističnom Suzen i bleštavim svetlom životne lomače. Koena su ponekad nazivali i "crnim romantičarem" - onim koji prihvata zlo i nečistotu ovoga sveta i traga za otkrivenjem kroz utapanje u sve to. Takvo tumačenje njegovog dela svakako podupiru i njegove pesme. Dilan se može slično tumačiti, osobito u svetlu svoje teme o materijalističkom samouništenju, u pesmama kao što su "A Hard Rain," ili o prolasku u Edenski vrt. Nijedan od njih nije aktivista; nijedan ne veruje u to da se utopija može dostići putem ljudske akcije. I obojica su sasvim nezainteresovani za iznošenje starih i jednostavnih romantičnih laži koje danas brojni pop umetnici, kao što su Donovan, Bi Džiz, Peta dimenzija ili Asocijacija, dosledno prodaju. Umesto toga, obojica pokušavaju da rade pesnički posao prikazivanja sveta na način na koji se svet ispoljava u rečima i slikama koje iziskuju njihove zasebne vizije.
i na "prljavoj kiši" (The Ballad of Hollis Brown), u kojem borci za ljudska prava bivaju ubijeni (Oxford Town), u kojem zatvorenike maltretiraju sadistički čuvari (The Walls of Red Wing). To je svet ogorčenih iseljenika (I Pity the Poor Immigrant), eksploatisanih podstanara (Dear Landlord), površnih i pohlepnih žena (Sad-Eyed Lady of the Lowlands). To je svet u kome beli Amerikanci sistematski uništavaju čitava indijanska plemena, u kojem svaka od zaraćenih strana smatra da je Bog na njenoj strani (With God on Our Side), u kojem se "gospodari rata" kriju u svojim vilama, "dok krv mladih ljudi/ ističe iz njihovih tela/ zakopanih u blato" (Masters of War). Amerika je za Dilana zemlja koja uživa u prizoru boksera koji se ubijaju (Who Killed Davey Moore), zemlja u kojoj sudija može da prinudi devojku na seks, uz lažno obećanje da će joj oca spasti od vešala (Seven Curses); zemlja u kojoj siromašne belce bogataši uče da mrze crnce (Only a Pawn in their Game); zemlja u kojoj se rudnici i fabrike zatvaraju bez imalo brige o dobrobiti radnika (North Country Blues). Dilan smatra da je za mlade ljude Amerika jedno apsurdno, nadrealno mesto: 
Korpus pesama Leonarda Koena nije ni približno toliko veliki kao Dilanov. Ukupan broj do danas objavljenih numera je dvadeset –nesrazmerno pažnji koju su te pesme dobile u muzičkim časopisima. Kada ih proučimo, vidimo da su one, za razliku od Dilanovih, uglavnom ljubavne. One imaju izuzetan značaj i poetski integritet zahvaljujući produhovljenoj viziji koju sadrže. 
Svi ljubavnici iz Koenovih pesama moraju da nauče kako da kažu zbogom; ne zato što je rastanak sam po sebi dobar, već zato što ljubavne veze sprečavaju ljude da ostvare svoju suštinsku muškost ili ženskost. Promena je nužni preduslov samoispunjenja u Koenovom nesigurnom svetu, a veze sprečavaju promenu, kao što se vidi u pesmi "That's No Way to Say Goodbye." 
do žene. A u "The Old Revolution" Koen upućuje na svakoga ko se predaje toj "lomači" zvanoj život. 
