Iz Zvornika do Djevičanskih ostrva: Kako je opljačkana Fabrika glinice "Birač"

Godinama su vlasti Republike Srpske bile gluve i nijeme na upozorenja da se u zvorničkoj Fabrici glinice “Birač” dešava kriminal neslućenih razmjera.

Naravno, ta tišina i nedjelovanje vlasti bili su posljedica činjenice da su mnogi visoki funkcioneri Republike Srpske poslednjih desetak godina bili direktno umiješani ili davali podršku organizovanom kriminalu koji se dešavao u “Biraču”, a koji je ovaj entitet koštao stotine miliona maraka.

STEČAJNI POSTUPAK

Prema nalazima revizorske kuće Dilojt, još prije tri godine bilo je jasno da se “Birač” nalazi pred bankrotom, jer su njegovi gubici bili vrtoglavih 730 miliona maraka i za 110 miliona maraka veći od vrijednosti imovine Fabrike glinice. Vlasti ni tada nisu reagovale.

Kada je situacija zaprijetila da potpuno izmakne kontroli, vlasti su pokrenule brzu akciju spasavanja “Birča”, šaljući 2. aprila u kompaniju policijske inspektore i poreznike, koji bi se tamo, ako budu htjeli i smjeli, morali ozbiljno pozabaviti kriminalom litvanskih vlasnika, ali i nezakonitostima koje su u vezi sa poslovanjem Fabrike glinice počinili funkcioneri iz nekoliko vlada Republike Srpske.

Epilog vladine akcije je odluka da se u “Birču” pokrene stečajni postupak, što je sud u Bijeljini i uradio prije nekoliko dana.

“Otvaranjem stečaja fabrika dobija novi pravni status i na taj način se stvaraju pretpostavke za uspostavljanje kontrole. Vlada je ponovila svoj stav i svoju opredijeljenost da bude usmjerena na održanje procesa proizvodnje i očuvanje radnih mjesta, što je jedno od suštinskih pitanja, ali i da kontrolni organi nastave da rade svoje poslove”, rekla je premijeraka RS Željka Cvijanović

Fabriku “Birač” je 2001. godine za 10. 250. 000 KM kupila litvanska UKIO grupa, u vrijeme premijerskog mandata Mladena Ivanića. Litvanci su prema kupoprodajnom ugovoru bili dužni da u naredne tri godine investiraju 56 miliona marka.

Aktuelna SNSD-ova vlast u RS za propast “Birča” optužuje PDP-ovog premijera Dragana Mikerevića, tvrdeći da je on za vrijeme svog mandata Litvancima otpisao 4. 250. 000 KM obaveza, smanjio im ugovorene investicije sa 56 na svega 11 miliona maraka i, pride, dao im povlaštene tarife za struju i prevoz željeznicama.

SNSD-ova vlast, međutim, ne govori o tome šta su oni radili punih sedam godina i zašto su sjedili skrštenih ruku dok je Vladimir Romanov, putem sumnjivih transakcija i preko firmi povezanih sa “Birčom” iz RS iznosio stotine miliona maraka i deponovao ih na računima u “poreskim rajevima”.

GOMILANJE DUGOVA

Dok je Romanov punio svoje bankovne račune na Djevičanskim ostrvima, Republika Srpska je gomilala gubitke koji su nastajali po osnovu povlastica datih “Birču”. Od privatizacije 2001. godine do početka aprila ove godine ti gubici su narasli na 38,8 miliona KM.

Osim toga, po osnovu reprogramiranih dugova prema Vladi RS, državnim preduzećima, bankama i ostalim privatnim subjektima “Birač” duguje više od 50 miliona maraka. IRB RS je firmi “Energolinija” iz grupacije “Birač” lani dala kredit od 19,4 miliona KM, a 2009. dobili su od IRB dobili i kredit od pet miliona maraka.

“Birču” je 9 miliona KM poreskog duga reprogramirano na 15 godina, a samo u 2012. vlasti RS su dva puta reprogramirale obaveze zvorničke fabrike od oko 5,35 miliona KM.

Prema pisanju pojedinih medija, firma “Alumina” (povezana sa “Birčom”) je zaradila trgovinom glinice 320 miliona KM, dok u isto vrijeme na ime poreza ovo preduzeće Poreskoj upravi RS duguje 1.172.388 KM. “Alumina” je od “Birča” kupovala glinicu po niskim cijenama, a potom je, po enormno visokim berzanskim cijenama, prodavala u inostranstvo i tako zarađivala ogroman profit.

Ranije je te poslove za “Ukio grupu” radila firma “Balkal”, koja je samo u 2005. godini zaradila 102 miliona KM. Samo preko “Balkala”, koji je otišao u stečaj, Litvanci su ostali dužni Poreskoj upravi RS 11,7 miliona maraka. Ostale povezane firme sa “Birčem”, čije poslovanje se istražuje, su i “Birač Evrope” iz Kaunasa u Litvaniji, “Birač Energo”, “Alusil” i “Energolinija” iz Zvornika i “Mehanika” iz Karakaja.

Vršiti istrage u Birču i u nabrojanim povezanim firmama Ukio grupe u RS i BiH je besmisleno bez istovremene istrage u srcu svih problema, a to je Balkan investment banka (BIB), preko koje su išli svi finansijski transferi ovih firmi, ali i brojnih drugih po cijelom svijetu, smatra predsjednik Demokratske partije Dragan Čavić.

Litvanci su u vrijeme dolaska u RS osnovali BIB, kao podršku poslovanju „Birču“, a prema Čavićevim tvrdnjama, banka je bila produžena ruka glavnog vlasnika sve imovine Ukio grupe Vladimira Romanova i njegove UBIG korporacije („Ukio Banka Investiciona Grupa“).

Čavić navodi da je BIB osnovana neophodnim kapitalom propisanim zakonom, alio da je sav taj kapital “samo provozan odmah po osnivanju i iznešen u vidu kredita nerezidentnim pravnim licima sa centralama u inostranstvu, bez ikakvog suštinskog obezbjeđenja za banku”.

Tako je u vrijeme vladavine Dodikove vlade izneseno oko 60 mil KM (samo krediti nerezidentima), dok je kapital banke nominalno iznosio 27 mil KM. Tu se radi o novcu direktno datom u vidu kredita povezanim pravnim licima sa BIB i Romanovim. Naravno, ta pravna lica su osnivana u poreskim rajevima sa teško utvrdivom vlasničkom strukturom, ali sigurno povezanim, jer niko normalan ne bi davao milionske kredite istima bez kreditne istorije i sa vrlo sumnjivim i neprovjerivo vrijednim obezbjeđenjem kolaterala, navodi Čavić.

Osim odobravanih kredita plasiranih u inostranstvo, uz sumnjivo obezbjeđenje, navodi dalje Čavić, novac je iznošen i na druge načine, poput kupovine vlasničkih udjela u preduzećima u Litvaniji sa nikakvom istorijom poslovanja, kupovine poslovnih objekata, takođe u Litvaniji, sa astronomski pretplaćenim iznosima, koji bi se samo dijelom kasnije vraćali u RS u vidu ulaganja u dokapitalizaciju banke.

DOKAPITALIZACIJA BANKE

Te dokapitalizacije su, naravno, bile poprilično sporne.
Samo par dana nakon što je Čavić iznio sve ove detalje u javnost, iz Vlade RS je saopšteno da je predloženo Investiciono-razvojnoj banci RS da sa 30 miliona marka dokapitalizuje BIB, kako bi se spriječio njen bankrot i zaštitila uloge koje u toj banci imaju Vlada i gradjani RS.

“Vlada će podržati i likvidnost banke, koja je zbog spekulativnih razloga izložena velikom pritisku građana koji podižu depozite. Neka od javnih preduzeća povukla su dio svojih depozita, čime ugrožavaju likvidnost BIB”, rekao je ministar finansija Zoran Tegeltija.

On tvrdi da će nakon dokapitalizacije Republika Srpska postati vlasnik više od 90 posto Balkan investment banke, čija imovina je u ovom trenutku procijenjena na 200 miliona KM. Tegeltija nije isključio mogućnost da dosadašnji većinski vlasnik, litvanska Ukio grupa, izvrši dokapitalizaciju banke, ali da nije siguran da će on, kao ni neki drugi investitor to uraditi.

Opoziciona Partija demokratskog progresa (PDP) ocjenila je da je vladina preporuka IRB RS da dokapitalizuje BIB “pogrešna i da predstavlja novi udarac na ekonomske interese Republike Srpske”.

“PDP smatra da Vlada RS današnjom odlukom samo pokriva štetne poslove litvanskih vlasnika ove banke i to na štetu građana RS, koji u uslovima velike ekonomske krize moraju platiti dodatnih 30 miliona KM”, navodi se u saopštenju ove stranke.

PDP tvrdi da je Balkan investment banka od svog osnivanja pod velikim uticajem vladajućeg SNSD-a, dodavši da je očigledno ta činjenica bila presudna za vladinu odluku o dokapitalizaciji banke.

“PDP smatra da je krajnje neodgovorno što Agencija za bankarstvo RS do sada nije iznela svoj stav o Balkan investment banci i poziva Agenciju da  javnost odmah upozna sa svojim stavom o mogućoj dokapitalizaciji, kao i sa stanjem u ovoj banci”, naglašava se u saopštenju ove partije.

(zurnal.info)