Informatički eksperti: U državnim institucijama potrošeno 48 miliona maraka za nepotrebno licenciranje računara

Vijeće ministara BiH 2008. godine donijelo je odluku o saradnji sa korporacijom Microsoft. Cilj je bio „bоrba prоtiv kоrištеnjа ilеgаlnоg sоftverа“ u BiH. Ugovori su, vjerovali ili ne, potpisani na osnovu odgovora iz ankete. Ministarstvo komunikacija i prometa BiH odgovore je prikupilo iz 47 institucija, međutim podatke iz upitnika Ministarstvo nije  bilo nadležno da provjerava. Godinama kasnije institucije su iznajmljivale duple, nepotrebne, licence koje su ostale neiskorištene. Sve ovo, državni budžet je koštalo oko 48 miliona maraka!

Prema podacima Vijeća ministara BiH, u 2008. godini institucije za koje je bila namjenjena kupovina licenci posjedovale su devet hiljada računara za koje je postojalo 81 posto licenciranih operativnih sistema Windows XP i Vista, 73 posto licenciranih Office paketa verzija 2003/2007 i 92 % licenciranih servera.

BH institucije su, dakle imale 81 % licenciranih operativnih sistema. Prvim ugovorom 2010. godine iznajmljeno je devet hiljada licenci za period od 2010. do 2013. godinu u vrijednosti 11,5 miliona maraka. Samo tri hiljade licenci aktivirano je na računarima službenika u BH institucijama 2013. godine, što znači da je preko šest hiljada licenci ostalo neaktivirano a plaćeno je 2,2 miliona maraka.

Drugim ugovorom potpisanim 2013.godine iznajmljeno je deset hiljada licenci na period do 2016. godine u vrijednosti 14 miliona maraka. Tokom 2015.godinu više od dvije hiljade licenci nije aktivirano, dok je u 2016. godini na stanju ostalo neiskorišteno čak 190 licenci.

NOVI UGOVOR

Bez obzira na sve ranije ugovore, prošle godine državni ministar komunikacija i prometa Ismir Jusko potpisao je novi ESA ugovor o iznajmljivanju Microsoft licenci za potrebe institucija BiH za 2016-2019 godinu sa konzorcijem kompanija Lanaco iz Banja Luke, Sys Company iz Sarajeva i Teamwork iz Mostara. Vrijednost posla je 17 miliona maraka. 

Vlasnik banjalučke firme Lanaco je Nebojša Ninić. O poslovima firme Lanaco Žurnal je ranije pisao . Vlasnik sarajevske kompanije SYS Company je Faruk Telibečirević. On je ujedno i suvlasnik u kompaniji Logosoft. Vlasnici firme Teamwork iz Mostara su Milenko Čović, Tihomir Pandža i Bruno Dankić. Ugovorom  je iznajmljeno 12 hiljada licenci plus 124 serverske licence. Pet institucija obuhvaćenih ESA ugovorom nikada nije preuzelo licence.

ELITA ZA ”PREMIER” LIGU

Osnovni paket za službenike institucija nije bio dovoljan. Bila im je potrebna veća podrška. I to 24 sata, 7 dana u sedmici. Taj luksuz koštao je dodatnih 1,2 miliona maraka. Novi ugovor „Microsoft Premier Support“ potpisan je sa kompanijom Microsoft BH  za ekskluzivnu podršku održavanja kupljenih licenci.

U odgovoru Ministarstva komunikacija i prometa BiH na Žurnalov upit navodi se da je Premier Support nužan jer pruža neophodnu tehničku podršku institucijama BiH.

- Podršku kod rješavanja problema koja obuhvata sistem 24 sata unutar sedam dana u sedmici, kao i obuke i seminari kojim se državni službenici upoznaju sa najnovijim tehnologijama i Microsoftovim proizvodima- navodi se u odgovoru. 

Postavlja se pitanje kakve to poslove obavljaju državni službenici da im je za to potreban i "Microsoft Premier Support“.

DETALJI ANALIZE UGOVORA

Prema preporukama Ureda za reviziju institucija BiH za 2014. godinu Ministarstvo je napravilo Analizu ESA/EA Ugovora i Premier Support ugovora između Vijeća ministara BiH i kompanije Microsoft sa preporukama za zaključivanje novih ugovora.  Analiza je korištena i za potpisivanje novog ugovora za period 2016-2019. godina.

U analizi su navedeni nedostaci i prednosti kupovine i iznajmljivanja licenci kao i prednosti Premier Support usluge. Glavna razlika između EA i ESA ugovora je u cijeni desktop licenci- 229 dolara za ESA i 311 dolara za EA. Kod ESA ugovora licence se iznajmljuju na tri godine a kod EA ugovora licence su u trajnom vlasništvu. 

Ukupna cijena za EA ugovor prilikom kupovine 12 hiljada licenci je 15 miliona dolara a cijena ESA ugovora, za tri godine iznajmljivanja licenci, je 11 milion dolara.

Analiza Ministarstva pokazuje da su glavne prednosti ESA ugovora za iznajmljivanje licenci: pravo na najnovije verzije softvera, mogućnost "home use" verzija za kućne računare državnih službenika, 24/7 podrška, edukacija i servisi, program povlaštenog licenciranja za uposlenike Vijeća ministara i cijene su "znatno manje od onih kada bi se nabavljali na slobodnom tržištu". 

Glavni nedostatci novog ESA ugovora su veća izdvajanja iz budžeta za tri miliona dolara u odnosu na vrijednost licenci u 2016. godini, po isteku ugovora moguće je potpisivanje ugovora po novim uslovima, otkup licenci ili deinstaliranje iznajmljivanog softvera.

Prednosti otkupa licenci navedeni u Analizi su  u jednoj rečenici.

- U slučaju otkupa licenci za 2016. godinu izdvajanje iz Proračuna institucija BiH za Microsoft licence bi bilo manje za tri miliona dolara u odnosu vrijednosti ESA ugovora.

Nedostaci otkupa licenci su ipak nešto duži:

- plaćanje čitavog iznosa odmah

- nije moguć update na najnovije verzije softvera,

- gubi se postignuta standardizacija platforme 24/7 podrška, edukacija, program povlaštenog licenciranja za uposlenike Vijeća ministara

- cijene licenci su veće budući da se broj uređaja po korisniku konstantno povećava uposlenici posao obavljaju i na dodatnim uređajima kao što su tableti sa Microsoft softverima.

NEPOTREBNE LICENCE

Prve nepravilnosti u potpisanom ugovoru otkrivene su u Finansijskom izvještaju Ministarstva komunikacija i prometa BiH za 2010. godinu. 

-Nije urađena kvalitetna analiza i stručna procjena o stvarnim potrebama kada su u pitanju broj, vrsta i cijena licenci - uočili su revizori. Upozorili su da je neophodna revizija potpisanog ugovora. Ministarstvo je napravilo analizu cijena ESA ugovora za iznajmljivanje licenci i OLP ugovora o kupovini da bi se izabrala odgovarajuća opcija. Revizori su kontatovali da je analizu cijena trebalo napraviti prije potpisivanja ugovora i da analiza ne sadrži tačne podatke. U analizi su navedene i Win Xp licence koje nisu sastavni dio ESA ugovora kao i nepotrebne preskupe licence.

- Prikazali ste i nabavu 9000 Office Professional Plus licenci koje su nepotrebne za poslove koje obavljaju zaposlenici u državnoj upravi. Te licence nose najveći dio vrijednosti ugovora- otkrili su revizori.

Također je navedeno da su Office Standard licence sasvim dovoljne za većinu službenika i da su znatno jeftinije. Kupovinom standardnih licenci bi se znatno uštedjelo jer bi licence bile u trajnom vlasništvu institucija. Čitavim slučajem bavilo se i državno Tužilaštvo.

Na kraju treba reći da sve više Europskih zemalja poput Njemačke ili Francuske u svom radu prelaze na operativne sisteme Linux koji su potpuno besplatni.

(zurnal.info)