UREDNIČKI KOMENTAR GUARDIANA: Bosna je paralizovana, vrijeme je za novi Dayton

Kada su Richard Holbrooke i Carl Bildt okupili bosanske Muslimane, Srbe i Hrvate 1995. godine u američkoj zračnoj bazi blizu Daytona u državi Ohio, ohrabrivši ih da potpišu dogovor kojim se prekidaju godine krvoprolića, svijet je bio duboko zahvalan. Od tada je Dejtonski sporazum zaista očuvao jednu vrstu mira u Bosni ali se javljaju znakovi da se njegova upotrebljivost bliži kraju. Prošle sedmice, tokom scena koje su neodoljivo podsjećale na rat, dijelovi centra Sarajeva bili su u plamenu sa zgradama koje su zapalili demonstranti koji žele vidjeti kraj Dejtona i svega što je on uradio.

Trenutni problem sa Dejtonom je bilo dogovaranje tri zaraćene strane. Holbrooke i Bildt su u suštini podržali dijeljenje zemlje, neutralizirajući je sa nezgrapnom kantonalnom i federalnom strukturom te slabom ali i dalje etnički raznolikom centralnom vlasti.

Rezultat je bio haos preklapanja i takmičenja administracija koje su se pretvorile u izvrsno lovište za etnički orijentisane političare koji su mogli izrabljivati brojne mogućnosti za pokroviteljstva i lična bogaćenja. Njegova ekstremna neefikasnost i podbačaj da stvori ekonomski rast koji Bosna treba, u normalnoj državi ubrzo bi doveli do fiskalnog i političkog bankrota ali su potpore, uglavnom od Evropske unije, jednostavno nastavile dolaziti.

Kada se 2008. godine ispostavilo da je originalni Dejtonski sporazum izgubljen u zgradi Predsjedništva, visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini je rekao:

“Ne znam da li je vijest tužna ili smiješna.”

Bosna je kasnije dobila kopiju svog osnivačkog dokumenta od Francuske. Dejton više nije ni na koji način smiješan ali je priča još tužnija nego što je bila tada, kada je neki progres, oklijevajući ali stvarni, napravljen u otklanjanju njegovih nedostataka.

Bosna je od tada paralizovana. Nezaposlenost je 27,5 posto, još veća za mlade ljude. Loše privatizacije su dovele do zatvaranja preostalih tvornica, posebno u nekada razvijenom gradu Tuzli, gdje su nedavni protesti počeli. Umorna EU je prestala slati svoju pomoć. I dok postaje sve gore za obične ljude, ulojena elita političara i njihovi prijatelji biznismeni vozaju se okolo u mercedesima.

Ono što ohrabruje u ovim protestima, iako su do sada bili bosansko-muslimanski, ili bošnjački, je to što su otvoreno nenacionalistički i počivaju na principima da su svi Bosanci žrtve glupog sistema. To implicira da je rješenje stvoriti integrisaniju Bosnu. Postoje i priče o prijevremenim izborima i znakovi da, kako kaže britanski ministar vanjskih poslova, William Hague, “poziv na buđenje za EU” ovog puta može biti potreban.

(Preneseno sa The Guardian)