Strategija kratkog lanca: Vršioci dužnosti kao garancija očuvanja vlasti

Na čelu skoro svih javnih preduzeća, entitetskih uprava, agencija, ustanova i zavoda u Republici Srpskoj nalaze se vršioci direktora, koji se na te pozicije imenuju u skladu sa dogovorom unutar vladajuće koalicije i, uglavnom, bez sprovođenja definisanih zakonskih procedura. 

Tako Republika Srpska ima v.d. direktora Poreske uprave, Pošta Srpske, Šuma Srpske, Puteva Srpske, Elektroprivede RS, Elektrokrajine, Poreske uprave i drugih uprava, raznih agencija, ustanova, zavoda…

DUGOGODIŠNJI VRŠIOCI

Čak postoje i vršioci zamjenika direktora, kao što je slučaj sa imenovanjem Gordana Miloševića za v.d. zamjenika direktora Hidrometeorološkog zavoda RS. Odluka da se nekadašnji savjetnik bivšeg predsjednika RS Milorada Dodika za spoljnu politiku imenuje na tu poziciju donesena je na sjednici Vlade RS 3. oktobra ove godine. 

Milošević je, kao i ostali direktori, ili zamjenici direktora, na tu poziciju imenovan na period od 90 dana. Nakon isteka ta tri mjeseca, mandat v.d.-a im se produžava na još tri mjeseca i tako u nedogled. Neki su u statusu „vršilaca dužnosti“ godinama. 

Vlast u Republici Srpskoj koristi sve mogućnosti da na pozicije u javnim preduzećima i entitetskim institucijama postavi ljude iz vladajuće koalicije, stranačke vojnike i poslušnike, koji će smjerno i bez protivljenja izvršavati naloge iz vrha vlasti ili matičnih stranaka. 

Nerijetko se v.d. direktori imenuju bez raspisanih javnih konkursa, što je zakonska obaveza iz Zakona o javnim preduzećima Republike Srpske i Zakona o državnim službenicima RS. Riječju, odluku o imenovanju donese Vlada RS ili Nadzorni odbor, a da se cijeli postupak ne sprovede putem Agencije za državnu upravu, koja je nadležna za raspisivanje javnih konkursa, intervjuisanje kandidata, pravljenje rang liste. Čak i kada se raspišu javni konkursi, javna je tajna, unaprijed se zna ko će biti imenovan na određenu funkciju, jer poziciju ne dobija onaj ko je zavrjeđuje sposobnošću, znanjem ili obrazovanjem, već partijskom podobnošću. 

KRATAK LANAC

Ograničavanjem mandata v.d. direktora na tri mjeseca, oni se drže na „kratkom lancu“, s obzirom na to da su svjesni da svako iskakanje iz utvrđenih pravila, koja se serviraju „odozgo“, znači odlazak za te funkcije. U stalnom iščekivanju da li će im nakon 90 dana biti obnovljen mandat „vršioca dužnosti“, sasvim je jasno da su tim funkcionerima umnogome vezane ruke i da prvenstveno rade na tome kako da vrhu vlasti dokažu lojalnost -  izvlačenje novca iz javnih preduzeća za pojedince i stranke, zapošljavanje po stranačkoj osnovi…

Osim toga, mnogi imenovani v.d. direktori javnih preuzeća u Republici Srpskoj nalaze se u sukobu interesa. 

Da se u Republici Srpskoj poštuju zakoni, postojeća pravila i propisi, Luka Petrović se nikada ne bi mogao naći na čelu najvećeg javnog preduzeća u ovom bh. entitetu - Mješovitog holdinga Elektroprivreda RS, jer je istovremeno i direktor te kompanije i generalni sekretar Saveza nezavisnih socijademokrata. 

U Statutu MH Elektroprivreda RS decidno je navedeno da „član Uprave ne može biti lice koje obavlja izvršnu funkciju u političkoj stranci na bilo kojem nivou političkog organizovanja“ (član 46. stav 2 Statuta MH ERS). Ovaj Statut donesen je 6.06.2012. godine i još je na snazi, mada je bilo najava da će (valjda zbog Luke) uskoro biti promijenjen. 

Transparency International u Bosni i Hercegovini (TI BiH) je povodom slučaja Petrović zatražio objašnjenje od Nadzornog odbora Elektroprivrede RS, a predsjednica Nadzornog odbora Slavica Injac lakonski im je odgovorila da se „sva imenovanja obavljaju se u skladu sa pozitivnim zakonskim propisima“. 

Predsjednica NO Elektroprivrede je osoba kojoj je nedavno pred Okružnim sudom u Banjaluci počelo suđenje u predmetu „Bobar banka“. Injac, koja je bila direktorica Agencije za bankarstvo RS, tereti se da je kao „dio zločinačke organizovane grupe finansijskim kriminalom i raznim zloupotrebama načinila štetu od 122,5 miliona KM i dovela do propasti Bobar banke“. Umjesto da do okončanja sudskog postupka zauvijek bude udaljena iz entitetskih institucija, nagrađena je pozicijom predsjednice NO Elektroprivrede RS. 

INTERESNA KOMISIJA

Posebna priča je (ne)rad Komisije za sprečavanje sukoba interesa RS, na čijem čelu je Obrenka Slijepčević. TI BiH je ovoj Komisiji uputio prijavu za odlučivanje o sukobu interesa protiv Dragana Čavića i Slavka Gligorića.

Čavić je poslanik Narodnog demokratskog pokreta (NDP) u Narodnoj skupštini RS i istovremeno v.d. direktora Elektrokrajine. Gligorić je imenovan za. v.d. direktora Željeznica RS, a istovremeno je i posalnik u Narodnoj skupštini RS. Uostalom, Čavić i Gligorić ne bi mogli da budu na čelu javnih preduzeća po istom osnovu kao i Luka Petrović. Čavić je predsjednik NDP-a, dok je Gligorić predsjednik regionalnog odbora DNS-a.

Iako je njihovim imenovanjem prekršen Zakon o javnim preduzećima, za to niko ne mari, vadeći se na to da „nisu direktori u punom kapacitetu, već da su vršioci dužnosti“. 

Zakon o sprečavanju sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske propisuju nespojivost funkcija direktora javnog preduzeća i izabranog predstavnika u vrijeme dok vrše javnu funkciju i šest, odnosno tri mjeseca nakon prestanka javne funkcije.

Međutim, Komisija za utvrđivanje sukoba interesa RS je obustavila postupak u vezi sa Čavićem, uz obrazloženje da on kao vršilac dužnosti „nije direktor u punom kapacitetu“, niti je Elektrokrajina „javno preduzeće u punom kapacitetu“, jer posluje kao zavisno preduzeće u sastavu Mješovitog holdinga Elektroprivreda RS.

Obrenka Slijepčević još TI BiH nije dostavila odgovor na prijavu sukoba interesa Slavka Gligorića. 

„Radi se o proizvoljnom tumačenju zakona. Izgovor Komisije je da Čavić nije direktor u punom kapacitetu, mada on kao vršilac dužnosti ima sva ovlaštenja direktora“, rekla je za Žurnal Ivana Korajlić iz TI BiH. 

U PUNOM KAPACITETU

TI BiH je podnio prijavu i Komisiji za odlučivanje o sukobu interesa BiH protiv Nenada Nešića, direktora „Puteva RS“, koji je istovremeno i poslanik u Predstavničkom domu parlamenta BiH. 

S obzirom na blokadu rada parlamenta BiH, još nisu imenovani članovi te Komisije, pa je Nešićev slučaj na čekanju. Do imenovanja Komisije i njene odluke, nema sumnje, proteći će dosta vremena. Za to vrijeme Nešić če svakog mjeseca primati dvije plate, direktorsku u „Putevima RS“ i poslaničku u parlamentu BiH, koji ne funkcioniše. Osim toga, beskrupulozno će koristiti poziciju prvog čovjeka „Puteva RS“ za izvlačenje novca od putara, raznim pritiscima i prevarama, o čemu u MUP RS i nadležnim tužilaštvima postoji obimna dokumentacija. 

Pošto je u Republici Srpskoj većina funkcionera u statusu „vršilaca dužnosti“, ne bi bilo loše da isti princip važi i za premijera i ministre u Vladi RS. Potpuno je jasno da ni premijer Radovan Višković niti ostali ministri ne djeluju „u punom kapacitetu“, već su samo produžene ruke svojih stranačkih šefova, koji godinama i decenijama u punom kapacitetu krčme sve resurse RS.

(zurnal.info)