Jedini izlaz iz Dubice: Preko Unskog mosta, što dalje prema evropskim zemljama

Samo u tri državna preduzeća i jednom poljoprivrednom dobru u Kozarskoj (Bosanskoj) Dubici prije rata bilo zaposleno 3810 ljudi. Danas u firmama koje su nastale iz tih državnih preduzeća u Dubici radi tek 500-tinak ljudi.

Tranzicija i nakaradna privatizacija uzele su svoj danak i u ovoj zapadno-krajiškoj opštini, u kojoj se, tvrde njeni stariji mještani, nekada dobro živjelo. A Dubica je lijep gradić, sa glavnom ulicom koja podsjeća na beogradsku Knez Mihajlovu, prelijepu rijeku Unu.

GRAD TUGE

Većina Dubičana sa kojima smo razgovarali kažu da je Dubica grad tuge,  svi žele da napuste. Mladi uglavnom imaju jednu želju – da predju Unski most i krenu ka zemljama zapadne Evrope.

Nekada je Dubica bila perspektivno mjesto. Fabrika poljoprivrednih mašina “Mehanika” je 1989. godine zapošljavala 600 radnika. Iako je u osnovi proizvodila poljoprivredne priključne mašine, fabrika je od 1981. godine bila uključena u proizvodnju pozicija za namjensku industriju, pa je godinama bila kooperant „Pretisa“ iz Vogošće, Fabrike „Đuro Đaković“ iz Slavonskog Broda, banjalučkog Vazduhoplovnog zavoda „Kosmos“ i „Rudi Čajeveca“ iz Banjaluke.

Od 1987. do 1992. godine uspješno je sarađivala sa firmom „Vogel & Noot“ iz Austrije. Zahvaljujući toj saradnji, u fabrici su razvijeni proizvodi visoke kvalitete za domaće i svjetsko tržište. “Mehanika” je bila stalni učesnik na međunarodnim sajmovima, gdje je dobijala priznanja za rad i razvoj novih proizvoda. Bila je jedan od najboljih i napoznatijih proizvođača poljoprivrednih priključnih mašina u Jugoslaviji i jedan od rijetkih koji je izvozio na strano tržište Čehoslovačke, Nigerije, Italije, Pakistana, Iraka i Austrije.
Fabrika je preživjela rat i sačuvala proizvodne kapacitete. Imala je manji broj radnika i izgubila je dio inženjerskog kadra.

Onda je počeo period tranzicije i “Mehaniku” je kupilo privatno preduzeće “Kondić Komerc”, vlasništvo Milorada Kondića. Danas preduzeća “Nova mehanika” zapošljava svega 48 radnika. Milorad Kondić je blizak rođak Novaka Kondića, bivšeg ministra finansija RS i dekana Ekonomskog fakulteta.

“Mehanika je nekada bila privredna sila, poznata širom svijeta. Radilo se punom parom, plate su bile dobre, danas je sve ovo na staklenim nogama”, kaže Dubičanin, koji je nekada radio u “Mehanici”.

Ime nije želio da otkrije, tvrdeći da Dubica danas ima bezbroj Ilija Čvorovića, "balkanskih špijuna".

“To je i razumljivo. Kada ljudi nemaju posla, onda se bave tuđim životima, špijuniraju jedni druge, prijavljuju svojim šefovima”, kazao je on.

U Dubici su se na vlasti smjenjivali SDS i SNSD. Jedni druge optužuju da sa oni drugi krivi za propast privrede.

JAUZOVO DOBA

U septembru 2015. godine protiv bivšeg načelnika Nine Jauza (SNSD) policija je podnijela krivičnu prijavu zbog sumnje da je prodajom vojne imovine, koju je preuzela opština oštetio budžet Republike Srpske za 80.569 KM. Jauz je osumnjičen
da je u vrijeme dok je bio načelnik (2008. – 2012. godina) donio više odluka o dodjeli preuzete vojne imovine bez ranije utvrđenog kriterijuma. Tim odlukama on je omogućio da određena preduzeća i građani dobiju tu imovinu na trajno korišćenje i da postanu njeni vlasnici. Na taj način oštećen je budžet RS za 65.520 KM, koliko je procijenjena vrijednost te imovine.

U izvještaju protiv Jauza je navedeno da je on svojim odlukama  dozvolio da se dio vojne imovine otpiše i proda kao otpad. On je prihod od prodaje te imovine, 15.054 KM  zadržao kao prihod lokalnih preduzeća i nije ga uplatio u budžet RS, iako je bio obavezan. Jauz je 2012. godine izgubio trku za novo načelničko mjesto od SDS-ovog Mila Zlojutra, ali ovaj slučaj nikada nije dobio sudski epilog.

Protiv Jauza to nije bila jedina krivična prijava, ali sve su završile u ladicama pravosudnih institucija, a Jauz je jedno vrijeme načelničku funkciju zamijenio savjetničkom ulogom u kabinetu Nikole Špirića, u vrijeme dok je ovaj stolovao u Savjetu ministara.

DRAKSENIĆ

Najveću propast u Dubici je doživjelo Poljoprivredno dobro “Draksenić”. Ovo preduzeće prije rata zapošljavalo je 460 radnika. Bavilo se proizvodnjom žitarica, koncentrata i stočne hrane. U svom sastavu preduzeće je imalo modernu farmu svinja i govedarsku farmu.

Nakon rata preduzeće je potpuno uništeno.

Svojina prijeratnog preduzeća je rasparčana. Štale od Poljoprivredine farme kupio je SNSD-ov tajkun Bogdan Sladojević, vlasnik firme “Agroexport” iz Gradiške (Nova Topola). Obradivo zemljište dato je u koncesiju tajkunu Peri Dukiću i njegovoj firmi “ProdexAgro” iz Gradiške. Dukić je blizak prijatelj Bogdana Dodika, oca predsjednik RS Milorada Dodika.

Voćnjaci “Draksenića” dati su u koncesiju tajkunu Slavku Roguljiću, koji je zasadio nova stabla. Poslije par godina, voćnjaci su većim dijelom zapušteni i zarasli u korov.

Ostatak obradivog poloprivrednog zemljišta dat je u zakup lokalnim poljoprivrednim proizvođačima. Raspodjela tog zemljišta bila je nakardana, zemljište se dijelilo po partijskoj liniji, što je mimo definisane politike o koncesijama koja nalaže da se zemlja dodjeljuje u zakup ili koncesiju zaokruženoj poloprivrednoj proizvodnji.

Sam krug preduzeća Poljoprivreda “Draksenić”, hangare i objekte u njemu, kupile su dvije firme. Jedan dio kupilo je preduzeće iz Novog Grada “Comp – Astor”, vlasništvo Rade Drače, koji je blizak načelnici opštine Novi Grad Snježani Rajilić (SNSD).

Drugi dio kupilo je preduzeće “Jelena” d.o.o iz Kozarske Dubice, vlasništvo Marka Vlajsevića, člana dubičkog SNSD-a.

PAPIRNICA

Dubica je nekada imala i “Papirnicu”, u kojoj je prije rata bilo zaposleno 250 radnika. Nakon rata broj zaposlenih se smanjio na 140. Preduzeće se bavilo proizvodnjom sveski, blokova, imali su svoju štampariju. Papirnicu je privatizovala kompanija “ARS”, koja je zatim dio placa prodala fizickim  licima, koji su na tom prostoru izgradili stambene objekte.
“ARS” je dio preduzeća prodala engleskom preduzecu “Dempson”, koje danas zaposljava 80 ljudi. Dio preduzeca izdaju kao skladište.

Drvno industrijsko preduzeće “Kozara” je prije rata zaposljavalo više od hiljadu ljudi. U sklopu preduzeća radila je pilana, parketara, stolarija. Preduzeće je bilo prepoznatljivo po proizvodnji namještaja. Prodavali su svoje proizvode širom bivše Jugoslavije, Evrope i svijeta.
Preduzeće je imalo vlastiti transport. Nakon rata, broj radnika se prepolovio.

U decembru 2010. godine DIP “Kozara” prodata je za 2,05 miliona maraka “Impregnaciji” iz Beograda, čiji je vlasnik srpska kompanija “Cepter”.
Firma se danas zove “Kozara Drvo” i zapošljava svega 37 radnika.

KNEŽOPOLJKA

Tekstilna industrija “Knežopoljka” bio je još jedan biser dubičke privrede. Prije rata imala je pogon za proizvodnju konca, kao i tri tekstilna pogona. Glavni pogon bio je u samoj Dubici, dok su ostala dva isturena pogona bila u selima Knežica i Slabinja.

Početkom 90-tih u preduzeću "Knežopoljka" bilo je zaposleno 2500 radnika. Preduzeće je imalo zaokružen proizvodni program, od predione do proizvodnje odjeće.

Prediona je privatizovana. Njen vlasnik postala je italijanska firma u vlasništvu grupacije “Franzoni Filati” iz Italije i danas se prediona zove “Dubicoton”. “Dubicoton”, što je u opdnosu na ostale raritet,  trenutno  zapošljava oko 300 radnika.
Dio nekadasnje Tekstilne industrije kupio je “Una Plod” i danas je to skladiste za voće, koje ta firma proizvede na svojim voćnjacima.

Dubica i Dubičani, privreda tog kraja završila je, kao i u ostalim mjestima RS, u rukama lokalnih tajkuna, koji su pod okriljem bliskih političkih partija uništili srž privrednog razvoja tog kraja. Zato ne iznenadjuje konstatacija sa početka priče da mladi Dubičani žele jedino da predju most na Uni i odu što dalje od zavičaja.

(zurnal.info)