Vozačka dozvola u RS: Ispitivači su penzioneri, testovi se rade kod kuće, prolaznost je 80%

Zavod za obrazovanje odraslih u Republici Srpskoj u svojoj nadležnosti ima organizaciju, provođenje i polaganje vozačkih ispita, licenciranje ispitivača i predavača, stručno usavršavanje osoba uključenih u proces osposobljavanja vozača i kontrolu rada auto-škola.

Ova djelatnost trebalo bi da bude djelatnost od posebnog društvenog značaja, s obzirom na to da su ogromne posljedice, ako se ti poslovi ne provode kvalitetno. Nažalost, pogubni podaci o uzrocima i posljedicama saobraćajnih nesreća, u kojima najviše stradaju mladi vozači, potvrđuje da se ovoj oblasti u RS daje veoma mali ili gotovo nikakav značaj.

Bez obzira na to, nadležni ne reaguju.  A i kako će biti reakcije, kada su prijateljske, rodbinske, kumovske i  političko-poltronske veze jedan od glavnih kriterijuma za izbor i imenovanja komisija za vozačke ispite u RS.

ISPITIVAČI SU NAJSLABIJA KARIKA

Prema ocjeni stručnjaka, najslabija karika u sistemu polaganja vozačkog ispita u RS je odabir i selekcija ovlaštenih ispitivača. Izbor ovlaštenih ispitivača (članovi komisije u 9 ispitnih centara, predsjednici i ispitivači teoretskog i praktičnog dijela) obavlja se bez prethodno objavljenog javnog poziva.

Osim opštih uslova, kandidati moraju da posjeduju licencu ispitivača, odnosno predavača. Uz to, kandidat ne može biti angažovan u nekoj auto-školi ili na poslovima nadzora nad radom komisije. Ovlašteni ispitivač, osim što mora da posjeduje licencu ispitivača, ne mora da ispuni nijedan drugi uslov. Između ostalog, ne treba da ima potvrdu da se protiv njega ne vodi krivični postupak ili da mu je izrečena mjera zabrane upravljanja motornim vozilom.

Bilo bi logično da je Ministarstvo prosvjete prethodno propisalo kriterije za izbor i imenovanje, po kojem bi se izvršilo bodovanje prijavljenih kandidata. To se nije desilo, a, prema Žurnalovim izvorima iz Vlade RS, ministar prosvjete u tajnosti, bez ikakve transparentnosti, po ubrzanom postupku imenovao je predsjednike i članove ispitnih komisija.

U komisijama za ispitivače teoretskog dijela ispita u Ispitnom centru Banjaluka imenovane su, kao i ranije, uglavnom osobe zaposlene u javnim preduzećima i institucijama, te osobe bliske direktorici Zavoda za obrazovanje odraslih Miri Beri.

Stručnjaci tvrde da su ispitivači teoretskog dijela ispita, ustvari, “ispravljači” testova, koji dobiju šablon i kandidatima samo saopšte koliko imaju negativnih poena. Greške uglavnom ne saopštavaju niti objašnjavaju. Izvori Žurnala još tvrde da rješenja testova odavno nisu tajna i da se unaprijed znaju. Kandidati uče samo onoliko koliko im treba da polože ispit. Isti izvor također navodi da ispitivači sa pojedinih ispitnih mjesta prije polaganja testove nose kući, a vraćaju u Ispitni centar tek nakon dva ili tri dana. Zato ne čudi što je prolaznost na testovima za vozačke ispite u RS oko 80 posto, dok je, naprimjer, u Hrvatskoj ta prolaznost oko 50 posto.

U Republici Srpskoj ima devet ispitnih centara i oko 80 honorarnih članova komisije kojima mandat traje između pet i osam godina. Samo u Banjaluci četiri ispitivača ukupno imaju nešto manje od 300 godina, što znači da penzioneri vode glavnu riječ, mada se postavlja pitanje njihove radne, odnosno vozačke sposobnosti.

Ljudi imenovani za ispitivače uglavnom imaju bliske veze sa ljudima u vlasti. Tako je jedan od njih kućni prijatelj visokog funkcionera SNSD-a Nebojše Radmanovića, drugi je vozač ministrice Lejle Rešić. Direktor banjalučkog aerodroma Miroslav Janjić godinama je predsjednik komisije u Prijedoru.

Ništa bolja situacija nije i u ostalim ispitnim centrima. Za predsjednike komisije imenuju se osobe bliske direktorici Zavoda, bez obzira na to što nisu nikada radili u procesu praktičnog osposobljavanja, odnosno ispitivanja ili obučavanja kandidata. Predsjednici komisija su inspektori, direktori, bivši policajci…

Dalje, u praksi postoje i slučajevi da se u komisije imenuju osobe koje su bila vlasnici auto-škole ili su u tim auto-škola radili kao instruktori. Da bi bili imenovani u komisiju, auto-škole su registrovali na druge osobe. Bilo je i slučajeva da se instruktori za vozače privremeno odjave sa tog posla kako bi mogli raditi kao članovi komisije. U komisiju se imenuju i zaposleni u Zavodu za obrazovanje, kao i pojedini članovi komisije koji rade u dva ispitna centra.

Kada je u pitanju stručno usavršavanje osoba koja su uključena u proces osposobljavanja i provjere kandidata, logično bi bilo da se izvrši provjera znanja ispitivača bar svake dvije godine, a posebno osoba koje su konkurisale za člana komisije. To u RS nije slučaj. Pojedini ispitivači su licencu dobili prije osam godina i nikada više nije bilo provjere njihovog znanja iz oblasti saobraćajnih propisa, psihologije ili pedagogije.

U normalnim sistemima se prilikom produženja licence vrši i provjera znanja. U zemljama u kojima je bezbjednost saobraćaja na zavidnom nivou, ovlašteni ispitivači su profesionalci u radnom odnosu, a njihov rad, provjera znanja i stručno usavršavanje prati se i nadzire putem stručne organizacije. Za svoj rad su i adekvatno nagrađeni.

ZAŠTO SVI ŽELE MJESTO ISPITIVAČA

Kako su nagrađeni ispitivači u RS? Nagrađeni su tako što po jednom kandidatu kod polaganja testova dobiju dvije konvertibilne marke, a kod polaganja vožnje za “B” kategoriju ispitivač dobije 4,60 KM po kandidatu. Kod polaganja za “C” i “D” kategorije ispitivači dobijaju 7 maraka po kandidatu. Mada su te naknade niske, prava je pomama za mjesto ispitivača. Mnogi smatraju da je kvaka u tome što između ispitivača i kandidata uspostavljen “platni promet”. U nekim krugovima vlada mišljenje da bi čak 80 posto članova komisije prihvatilo da rade bez naknade!

Način ispitivanja kandidata za vozača stvorena je organizacija polaganja vozačkog ispita kakva se ne primjenjuje niti u jednoj evropskoj državi, čime se izbjegava profesionalizacija provođenja polaganja vozačkih ispita.
Provođenjem vozačkih ispita na ovaj način izbjegava se otvaranje novih radnih mjesta i prijem većeg broja radnika u stalni radni odnos, čime bi bila pooštrena odgovornost za posao koji obavljaju, ujednačen kriterij ispitivanja i povećan nivo opšte saobraćajne kulture.

Iz statističkih podataka o prolaznosti kandidata vidljivo je da je 2008. godine ovaj procenat iznosio 64 posto, da bi se svake godine povećavao i u 2014. godini dostigao procenat prolaznosti kandidata od 80 posto.

Ovo povećanje prolaznosti je rezultat činjenice da se u segmentu polaganja vozačkih ispita godinama ništa nije mijenjalo. I pored upozorenja, direktorica  Zavoda Mira Bera nije preduzimao ništa da se stanje promjeni. U Hrvatskoj je procenat prolaznosti iz propisa oko 50 posto, ali je i fond pitanja oko hiljadu, dok je u Srbiji kandidati moraju da nauče odgovore na oko 2300 mogućih pitanja.

Prolaznost kandidata iz vožnje se u zemljama okruženja kreće od 60 do 65 posto.

Prihod ostvaren od polaganja vozačkih ispita, u periodu od 2008. do 2014. godine, bio je 14.730.390. Taj novac je služio je za krpljenje buđžetskih rupa, dok je jedan manji dio potrošen za plaćanje članova komisija i predavača na stručnim usavršavanjima. Niti jedna marka nije uložena u poboljšanje bezbjednosti saobraćaja.

(zurnal.info)