KAKO JE FEDERALNA VLADA POMAGALA PRIVREDNIKE U PANDEMIJI: Milionske subvencije za Bingo, Konzum i Mittal

Proteklih godinu dana često se moglo čuti kako su mjere koje je Federalna vlada poduzela za pomoć privredi nedovoljne i neefikasne. Sada za to stiže pisana, detaljno potkrijepljena potvrda iz Ureda za reviziju institucija u Federaciji BiH. 

Ured za reviziju institucija u Federaciji Bosne i Hercegovine proveo je reviziju učinka o temi Efikasnost planiranja i realizacije mjera za ublažavanje ekonomskih posljedica pandemije COVID-19.
Izvještaj revizije pokazuje da nadležne federalne institucije nisu dobro reagovale na pandemiju i zaštitile radnike. Planiranje, realizacija i praćenje provedbe mjera koje su poduzeli Zakonom o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica nije bilo efikasno – zaključeno je u izvještaju.
Mjere su zakašnjele a za njihovu provedbu nije utrošen ni sav planirani novac. Njhova realizacija nije adekvatno praćena.

Možda će i ovaj revizorski izvještaj naljutiti federalne institucije kao i oni objavljeni krajem maja, jer jasno ukazuje na brojne propuste koje su institucije napravile.
U njemu su revidirane aktivnosti Vlade Federacije BiH, Federalnog ministarstva finansija, Porezne uprave FBiH i Razvojne banke FBiH preduzete u periodu mart – decembar 2020. godine u vezi s planiranjem i realizacijom mjera iz Zakona.

SREDSTVA ZA BINGO, KONZUM I MITTAL

Jedna od mjera za suzbijanje krize bila je i subvencioniranje doprinosa za obavezna osiguranja u okviru Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica. Ova mjera uopće nije prepoznala potrebe najugroženijih poslovnih subjekata koji su u periodu lockdowna imali zabranu rada.
Revizija je utvrdila kako su najveći korisnici subvencija bili poslodavci koji nisu imali obustave rada u periodu lockdowna. U aprilu 2020. godine za samo dva tržna centra koja nisu imala obustave rada i koja su prethodnom mjesecu (mart 2020. godine) ostvarila čak i veći promet u odnosu na isti mjesec 2019. godine isplaćene su subvencije u ukupnom iznosu od cca 2 miliona KM. Radi se o centrima Bingo Tuzla i Konzum Sarajevo:

- S druge strane, poslodavci iz najugroženijih grana privrede, poput ugostiteljstva, turizma i mali obrtnici, nisu u dovoljnoj mjeri imali koristi od ove mjere – navodi se.

Također, evidentirani su slučajevi subvencioniranja poslovnih subjekata u većinskom vlasništvu FBiH. Prema Zakonu o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica, pravo na subvencioniranje nisu imala javna preduzeća, dok preduzeća u većinskom vlasništvu FBiH nisu bila izuzeta od mogućnosti ostvarivanja prava na subvencije. Shodno navedenom, konstatovano je da je za dva preduzeća u većinskom vlasništvu FBiH samo za april 2020. godine isplaćeno gotovo 450 hiljada KM subvencija. To su Igman Konjic i Unis Ginex Goražde.

Iako je primarni cilj mjere bio zaustaviti otpuštanje radnika, konstatovano je da su poslovni subjekti koji su primili značajne iznose subvencija za april, maj i juni smanjivali broj zaposlenih iz mjeseca u mjesec. Olip Bosna iz Travnika otpustio je 214 radnika u odnosu na aprilu iste godine. Dobili su subvencije u iznosu od 650 hiljada KM.
Jednake iznose subvencija po jednom zaposlenom dobijali su poslovni subjekti koji su imali smanjenje prometa od 20% kao i oni koji su imali smanjenje prometa u mnogo većem obimu, npr. preko 70%.
Među najvećim korisnicima subvencija za april bili su upravo poslovni subjekti iz prve grupe, odnosno oni s padom prometa od 20%.
Za tri najveća korisnika subvencija za april 2020. godine, koji su imali pad prometa neznatno veći od 20%, isplaćeno je cca 2,5 miliona KM subvencija. To su Bingo Tuzla, Acelor Mittal Zenica i Konzum Sarajevo.
Korisnici subvencija većinom su smanjivali broj zaposlenih.

ZAKON JE KASNIO

Zakon o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica je kasnio: donesen je skoro dva mjeseca poslije proglašenja stanja nesreće u FBiH i nakon što je već došlo do značajnog pada zaposlenosti. Od proglašenja stanja nesreće na teritoriji FBiH do stupanja na snagu Zakona broj zaposlenih osoba u FBiH bio smanjen za više od 26 hiljada. U zemljama okruženja mjere za ublažavanje ekonomskih posljedica pandemije COVID-19 donesene značajno ranije u odnosu na FBiH: prvi paketi mjera pomoći privredi u doneseni su već u toku marta.

Osim toga, ni novac nije utrošen prema planu. Od ukupno 488 miliona KM planiranih za implementaciju Zakona, utrošen je cca 91 milion KM, odnosno tek 18,6% sredstava:
Garancijski fond, koji je formalno uspostavljen u maju 2020. godine, postao je funkcionalan tek krajem iste godine. Od predviđenog garantnog potencijala Garancijskog fonda, koji iznosi 500 miliona KM, do kraja 2020. godine iskorišteno je cca 10 miliona KM, odnosno 2%.
Vlada FBiH kasnila je s propisivanjem načina finansiranja, održavanja i upravljanja fondom.

Vlada FBiH i institucije koje su provodile mjere nisu osigurale sveobuhvatno praćenje realizacije svih pojedinačnih mjera predviđenih Zakonom o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica, niti su izvršile odgovarajuću evaluaciju ostvarenih efekata. 
Efekti mjera su kratkoročni i nisu osigurali adekvatnu pomoć i opstanak ranjivih privrednih subjekata.
 
Iako je Zakonom o izvršavanju Budžeta FBiH za 2020. godinu bilo jasno propisano da će se sredstva na ekonomskom kodu „Tekući transferi drugim nivoima vlasti i fondovima – Fond za stabilizaciju privrede“ koristiti za implementaciju Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica, revizijom je utvrđeno da je dio ovih sredstava nakon prestanka važenja Zakona Vlada FBiH preraspodijelila za druge namjene.

Vlada FBiH je 100 miliona KM prebacila na poziciju Tekuća rezerva Vlade FBiH, odnosno 11,7 miliona KM u korist Federalnog ministarstva zdravstva. Ostatak sredstava u iznosu od 285 miliona KM nije realiziran.

BEZ PRAVE POMOĆI PRIVREDNICIMA

Nije bilo detaljnih informacijama o tome koji su poslovni subjekti bili najviše pogođeni nastalom krizom, kako bi se značajnija pomoć usmjerila na njih. Kriteriji nisu omogućavali da se prilikom dodjele subvencija prepoznaju različite potrebe onih privrednih subjekata, a nisu se uzimali u obzir ni drugi parametri, poput troškova poslovanja koji su se, u poređenju sa 2019. godinom, mogli značajno razlikovati.

Mjera „Subvencioniranje doprinosa za obavezna osiguranja“, najavljena kao ključna pomoć privredi, loše je dizajnirana, zakašnjela i nedovoljna kako bi značajnije pomogla privrednicima i zaustavila smanjenje broja zaposlenih:

- Iznos subvencije od 244,85 KM značajno je manji od iznosa naknade za nezaposlene (380 KM) koju osoba ostvaruje nakon prestanka radnog odnosa, zbog čega ova mjera u periodu restrikcija u radu privrednih subjekata nije značajnije spriječila pad zaposlenosti.

Vlada FBiH nije uspostavila efikasan sistem praćenja realizacije Zakona kako bi se osigurale, pravovremene i pouzdane informacije o dinamici realizacije, utrošku sredstava, korisnicima i ostvarenim rezultatima pojedinih mjera. Pored činjenice da ove informacije za većinu mjera nisu bile raspoložive za vrijeme njihove realizacije, revizija je pokazala da ni šest mjeseci nakon što je Zakon prestao važiti ovi podaci nisu bili raspoloživi.

- Kada je u pitanju praćenje ostvarenih efekata, konstatovano je da Vlada FBiH ni zaključno sa 31. 12. 2020. godine nije osigurala sveobuhvatne podatke o efektima implementacije Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica. Na osnovu podataka prikupljenih u toku revizije utvrđeno je da nije izvršena analiza efekata Zakona kojom bi se identifikovao kvantitativni i kvalitativni doprinos ovog Zakona u smanjenju ekonomskih posljedica pandemije.

Djelimične analize realizacije pojedinih mjera iz Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica sadržane su u dokumentu „Informacija u vezi posljedica djelovanja epidemije korona virusa – COVID 19 na privredu, sa aspekta primjene Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica“, koju je izradio FMF i dostavio Vladi FBiH povodom zahtjeva Predstavničkog do Parlamenta FBiH ali Informacija sadrži samo podatke vezane za broj korisnika subvencija doprinosa i pregled aktivnosti preduzetih kako bi Garancijski fond bio funkcionalan.

(zurnal.info)