Sokolac: Ovdje čak i Psihijatrijskoj bolnici prijeti gašenje!

Nekada je tačno u sedam sati ujutro sirena označavala početak radnog dana u Drvnoj industriji “Šipad Romanija” na Sokocu. Kolone ljudi prolazile su kroz kapiju preduzeća, prijavljivali se portiru, koji je evidentirao ko dolazi na vrijeme, a ko kasni na posao, u tri popodne opet kroz kapiju - kući.

Danas nema sirene iz kruga “Romanije”, nema ni pilane, ni stolarije, ni iverice, ni proizvodnje kuhinja, ni menze, nekadašnjih OUR-a u sklopu “Šipada Romanija”. Hale zjape, avetinjski prazne, a oko 60 radnika, koji su formalno zaposleni, godinama ne primaju plate, na rubu su egzistencije i na izmaku snaga u borbi za svoja prava.

BILA SU TO DOBRA VREMENA

“Šipad Romanija” nekada je samo u Sokocu zapošljavala oko 1200 radnika, ukupno, sa ostalim radnim jedinicama u Olovu, Rogatici i Han Pijesku, u ovom preduzeću bilo je uposleno oko tri hiljade ljudi. “Šipad Romanija” bila je okosnica razvoja Sokoca, ali i susjednih opština.

U Šipad Romaniji počela sam raditi 1979. godine. Imala sam tada 20 godina. U to vrijeme su bili OUR-i, a ja sam kao knjigovođa radila u Fabrici iverastih ploča. Plate su bile dobre, redovne i radilo se punom parom. Svi iz moje porodice radili su u Romaniji. Pokojni svekar, koji je u Romaniji radio punih 40 godina i odatle otišao u penziju, moj muž i ja. Svi bismo se u tri popodne, po završetku radnog vremena, našli na kapiji i zajedno se vraćali kući. Bila su to dobra vremena, priča za Žurnal Biljana Biljić.

Tvrdi da se punom parom radilo i tokom rata, a onda je sve krenulo nizbrdo.

Radilo se i u ratu pa sve do sredine 90-tih godina kada se sve počelo urušavati, pa su mnogi radnici ostali bez posla, i ja među njima. Od drvne industrije na Sokocu više nema ništa. Ja sam bez posla i nisam ostvarila nijedan od uslova za penziju, a sada mi je 57 godina”, kaže Biljana.

“Šipad Romanija” je ugašena poslije rata, a onda je Vlada Republike Srpske stvorila “Novu Romaniju”. Entitetska vlada je početkom januara 2008. godine za 5.560.000 konvertibilnih maraka kupila stečajnu imovinu bivšeg AD „Romanija“, Sokolac za preradu drveta, prevoz i promet.

Novoformirano preduzeće „Nova Romanija“ krenulo od nule, rasterećeno svih ranijih obaveza i potraživanja i zaposlilo 130 radnika. Bilo je to vrijeme velikih obećanja vlasti, sa Savezom nezavisnih socijaldemokrata na čelu. Iz godine u godinu obećanja su bila na čekanju, radnici bez plate, a dugovi “Nove Romanije” su postali višemilionski.

Pokušavali su radnici “Nove Romanije” da skrenu pažnju na svoje problem, najavama blokade regionalnog puta Sarajevo – Zvornik, ali ništa nije urodilo plodom.

Vlast je bila i ostala gluva i nijema na njihove vapaje. Neki su odustali i napustili firmu. Ostalo ih je oko 60-tak, mada ni sami ne znaju kakav im je radon-pravi status.

Obraćali smo se svima, ali nije bilo pomoći. Ne radimo od 13. oktobra 2014. godine godine i ne znamo kakav je naš radno-pravni status. Većina radnika su hranitelji porodica, upozoravao je predsjednik Sindikalne organizacije Nove Romanije Veljko Žugić.

Nakon što je u vjetar bacila skoro šest miliona maraka stvarajući “Novu Romaniju”, vlast RS je na čelo firme postavila svoje ljude, čiji je konačni učinak bila potpuna propast preduzeća i novi milionski dugovi. U pokušaju da javnosti zamaže oči, Vlada RS je prošle godine pustila priču o tome kako će dio “Nove Romanije” kupiti Italijani.

Navodno je firma L.A. COST d.o.o. Sokolac trebalo da počne sa radom 16. marta 2015. godine i da zaposli zaposli 30 radnika, a da Vlada RS potom krene u rješavanje statusa dijela radnika kroz Program socijalnog zbrinjavanja, upućivanjem na Biro za zapošljavanje i angažovanjem na poslovima u dijelu preduzeća koji neće biti pod zakupom. Od svega toga nije bilo ništa. Još jedna obmana.

Jedina istina je da je Vlada Republike Srpske upropastila još jedno preduzeće i prevarila radnike. I da je to učinila po istom obrascu, kao i sa brojnim firmama – dali su radnicima lažnu nadu kada se Vlada pojavila kao spasilac, a preduzeće je ubrzo propalo.

Nakon što je svima postalo jasno da od “Nove Romanije” pod vladinim skutima nema ništa, osim gomilanja novih dugova”, Vlada RS je krajem maja ove godine odlučila da putem Investiciono-razvojne banke (IRB) krene u prodaju 70,4 posto državnog kapitala u tom preduzeću, čiju je nominalnu vrijednost procijenila na 13,2 miliona KM.

Krug se zatvorio, a da niko nije postavio pitanje odgovornosti Vlade i menadžmenta “Nove Romanije” koji su potrošili milionska sredstva, a ostvarili poražavajuće efekte. Niko nije dao odgovor na krucijalno pitanje- gdje su nestali milioni maraka uloženi u ovo preduzeće?!

PLJAČKA UNISA

Sokolac, smješten podno Romanije na grani Glasinačkog polja, je 60-tih godina prošlog vijeka bio tek malo više od sela. Ono što ga je činilo bitnijim od obližnjih većih sela je što je imao više kuća i zgradu opštine. Početkom 70-tih godina prošlog vijeka počinje intezivan razvoj privrede Sokoca.

Okosnica privrednog razvoja bio je upravo “Šipad Romanija”, što je bilo sasvim razumljivo, jer se radi o području bogatom šumom. S obzirom da je se radi o kraju pogodnom za poljoprivrednu proizvodnju, nicale su i druge fabrike- za preradu kromprira, klaonica, mljekara, Fabrika za preradu kože …, a sredinom 80-tih godina prošlog vijeka na Sokocu je otvorena i UNIS-ova fabrika za proizvodnju kugličnih ležajeva. Ratno i poratno vrijeme tranzicije i sumnjivih privatizacija jedina je preživjela Fabrika za proizvodnju tepiha “Fates”.

Resursi “UNIS-a” na Sokocu, nekada najreprezentativnije fabrike za proizvodnju kotrljajnih ležajeva, danas se koriste kao otpadno željezo, mada ta tehnologija još uvijek nije prevaziđena. Nekada je vrijednost prozvodnje te fabrike bila 10 miliona američkih dolara na godišnjem nivou. Fabrika je preživjela rat, ali, kako kažu upućeni, nije period vladavine SNSD-a opštinom od 2008. do 2012. godine. Tada je odlučeno da se fabrika potpuno devastira, a njene metalne konstrukcije deponovane su kao staro gvožđe.

Nekada je u ovoj fabrici radilo oko 260 ljudi i proizvodilo kotrljajne ležajeve za svjetsko tržište. Čak je i najpoznatiji svjetski proizvođač kotrljajnih ležajeva, švedski „SKF“, imao svoj poslovni udio u sokolačkom “UNIS-u”.

U vrijeme vladavine SNSD-a opštinom uništen je i “Kras Alhos”, fabika lake konfekcije, u mjestu Kaljina kod Sokoca. Poslovna zgrada ove firme je u ratu ostala sačuvana, a mašine za proizvodnju su bile upotrebljive. „Kras“ je prvih posleratnih godina uspješno poslovao sa oko 100 zaposlenih radnika.

Međutim, 2008. godine, dolaskom na vlast SNSD-a i stavljanjem svih društvenih dobara u funkciju jedne partije i interesne grupacije, predvođene Mirkom Čolovićem, odlučeno je da i ta fabrika bude uništena. Umjesto razvijanja proizvodnog procesa, usledila je potpuna devastacija poslovne zgrade iz koje su odneseni i elektroinstalacioni kablovi, radijatori, cijevi za grijanje i kotlovnica. Ostali su samo goljeni zidovi. I opeka od koje su zidani.

Mnogi Sokočani kažu da nijedna vlast od kraja rata do danas u tom mjestu nije bila dobra. Da je SDS-ova poslijeratna vlast bila svakakva,  korumpirana, sitnosopstvenička, da je sadašnja vlast te stranke ima bezbroj mana, ali da je propast Sokoca kulminirala tokom vladavine SNSD-a, od 2008. do 2012. godine.

Četiri godine je opštinom besprizorno harao prvi sokolački snsd-ovac Mirko Čolović. On i njegova interesna grupacija odgovorni su za propast “Kras Alhosa”, koji je bio u sastavu Kožarsko-tekstilnog kombinata Sokolac.

Prema zvaničnim podacima, u oktobru 2008. godine akcionarsko društvo Kožarsko-tekstilni kombinat “Alhos” sa Sokoca, u čijem sastavu su bili Fabrika za proizvodnju gornjih dijelova obuće u Knežini i Fabrika lake konfekcije u Kaljini, dugovalo je radnicima blizu 1.500.000 KM, a u to dugovanje nisu uračunate ni otpremnine radnicima ni kamate.

Upoznati u slučaj “KTK” tvrde da, iako se radilo o akcionarskom društvu, koje je vrlo uspješno poslovalo u postdejtonskom periodu, jer su sve mašine za proivodnju sačuvane kao i poslovna zgrada, dolaskom na vlast sokolačkih socijaldemokrata, krajem 2008. godine, pokrenut je stečajni postupak koji nije okončan poslovnom sanacijom, već potpunom propašću ove fabrike.

Takođe navode da je vlast mogla i morala da razvije poslovne veze u cilju očuvanja ove fabrike, u kojoj je u to vrijeme bilo zaposleno 182 radnika, a planirano je da u njoj radi 536 radnika.

Po sili zakona, otvaranjem stečajnog postupka, prekidaju se svi ostali postupci do okončanja stečaja, a u stečajnom postupku potraživanja radnika su uglavnom ostala nenamirena.

Bilo je tužno gledati opustošenu fabriku u Kaljini. Ostali su zidovi. Nije uništena samo zgrada, mašine, pobrisani su godine i godine ljudskog rada, njihov znoj, trud rad, kojim su prehranjivali svoje porodice. Sve to neko je uništio preko noći, kaže jedan od bivših radnika “Krasa”, koji nije želio da mu se objavi ime. Sada preživljava radeći na nadnicu kod jednog privatnika i ni na koji način ne želi da ugrozi i taj bijedno plaćeni posao.
 

UNIVERZITET U SELU ĆAVARINE

Uz sve uništene fabrike i zlodjela prema građanima Sokoca, najciničnija je bila najava vlasti SNSD-a da će u selu Ćavarine biti smješteno sjedište Šumarskog fakulteta.

To malo selo je 2010. godine iznenada došlo u fokus javnosti, a 7. februara te godine inauguraciji Ćavarina u srpski Oxford prisustvovali su tadašnji premijer Milorad Dodik, rektor Univerziteta u Banjaluci Stanko Stanić i tadašnji načelnik Sokoca Dušan Kovačević (SNSD). Potpisan je čak i Sporazum o izgradnji i otvaranju nastavne baze Šumarskog fakulteta u Sokocu.

Tadašnji načelnik Sokoca obećao je zemljište, infrastrukturu i zgradu za nastavnu bazu Šumarskog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, a tadašnji rektor Stanić studente.
Na kraju, niti je škola puna đaka niti ima vrata. Ostale su samo ruševine zgrade nekadašnje osnovne škole, koja je zbog malog broja đaka prestala da radi još krajem 70-tih godina prošlog vijeka.

Od prijeratnih fabrika jedina je “preživjela” Fabrika za proizvodnju ćilima. „FATES“ a.d. Sokolac zapošljava ukupno 63 radnika i ima vlastiti proizvodni program proizvodnje tepiha. Za izradu tepiha, kao sirovinu koriste domaću vunu. Svoje proizvode plasiraju na domaće tržište, a manji dio izvoze u Makedoniju i Srbiju.

Firma “Romaninka-Sprind“ - u stečaju - se bavila proizvodnjom hljeba i peciva, kao i prozvodnjom jufki i oblandi. Ovo preduzeće je u stečju od 10. marta 2008. godine.

Trenutno ne obavlja nikakvu poslovnu aktivnost, a zemljište i građevinski objekti su polovinom 2010. godine prodati putem licitacije privatnom preduzeću „Duga – komerc“.

Sokolac je imao i preduzeće “Klaonica i prerada mesa”. I nju je dolaskom na vlast 2008. godine okupirao Mirko Čolović i fabrika je prestala sa radom. Otuđena je kompletna oprema i vozila, Čolović je nezakonito koristio dva poslovna prostora, hladnjače i ostalu opremu za potrebe svoje mesne industrije, koja je u međuvremenu propala. Klaonica je nekada zapošljavala blizu 100 radnika.

Vlast SNSD-a je na kraju svoje vladavine, 2012. godine, novoj vlasti sa SDS-om na čelu u amanet ostavila blokiran račun i dug Toplane od 1.400.000 KM, blokadu Javnog komunalnog preduzeća “Božur” i dug od 1.300.000 KM, dok je Centar za unapređenje poljoprivredne proizvodnje u brdsko-planinskim područjima bio je blokiran za oko 1.000.000 KM.

Hotel „Romanija“ Sokolac je 2012. godine imao obaveze oko million maraka.

Čolović je nezakonito koristio i Farmu muznih krava, a entitetska vlada mu je dala na korištenje 650 hektara poljoprivredog zemljišta u Glasinačkom polju. Iako je to zemljište koristio osam godina, Čolović nijedne marke nije platio na ime ugovora o koncesiji. Još se na Sokocu prepričava kako je Čolović usred januara orao zemlju po Glasinačkom polju, samo da bi od Ministarstva poljoprivrede RS dobio podsticaj za navodnu poljoprivrednu proizvodnju.

Od januara 2013.godine angažovao sam između 15-20 čuvara na zaštiti  pobrojanih preduzeća, iako većina nije bila u nadležnosti opštine Sokolac. S obzirom da Centar za unapređenje poljoprivredne proizvodnje nije bio u nadležnosti opštine, angažovao sam četiri čuvara i domara koje je opštine plaćala nepune tri godine. Ovaj Centar sa 50 hektara zemljišta, grupa građana je pokušala otuđiti, tj.navadno kupiti preko stečajnog sudije za oko 100.000 KM. Pod pritiskom javnosti, stečajni sudija je poništio ovu prodaju. Uradili smo elaborat revitalizacije Centra i dostavili ga Ministarstvu poljoprivrede, koje je otkupilo ovaj Centar za nepunih million maraka i pripojilo ga Poljoprivrednom institutu iz Banjaluke, rekao je za Žurnal načelnik opštine Sokolac Milovan Bjelica.

On dalje kaže da su po preuzimanju vlasti objedinili preduzeća Nove toplane i JKP Božur, koji su bili u gubitku 2.700.000 maraka, otkupili imovinu i formirali novo preduzeće JKP “Sokolac”, koje sada posluje pozitivno i zapošljava 30 radnika.

Četiri godine građani Sokoca imaju grijanje, čist i uređen grad, naglasio je Bjelica.

On navodi da je bilo teško sanirati endemske štete koje je Sokocu učinila prethodna vlast SNSD-a, dodajući da opština, kao i cijela RS, kuburi sa nedostatkom novca, ali da se on i njegovi sardanici trude da stvari pokrenu sa mrtve tačke, kako bi što više Sokočana imalo posao i bolji životni standard.

Bjelica ističe da su sa proizvodnjom krenule tri fabrike za proizvodnju peleta, izgrađena je nova savremena pekara, gradi se poslovni centar “Gorenje”, adaptirani su prostori “Autoherca”, gradi se manji tržni centar…

Otplatili smo 2,5 miliona maraka kredita koji je podignut za završetak sportske dvorane i vanjsko uređenje dvorane. Postavili smo oko 400 stubova javne rasvjete, asfaltirali smo desetak manjih ulica i parking prostor ispred Vojničkog spomen-groblja preko deset hiljada metara kvadratnih. I dalje ćemo nastojati da Sokocu i njenim građanima vratimo njegova prirodna bogatsva, da spasimo šume, koje su sada pod okriljem republičke vlasti i koja dopušta da one lagano umiru. Sokolac ima dovoljno prirodnih resursa, koji, ako se pametno iskoriste i ako se u njih bude ulagalo, mogu našim ljudima obezbijediti poslove i solidan život, kaže Bjelica.

Sokolac je i vazdušna banja i ima potencijal za razvoj sportskog i seoskog turizma, dodao je on.

Poljoprivredni proizvođači, njih 253, u jednoj godini proizveli su oko 3,5 miliona litara mlijeka.

Nakon niza aktivnosti formirali smo Privredni forum opštine Sokolac koji ima za cilj uspostavljanje konkretnog okvira za upravljanje lokalnim ekonomskim razvojem zajednice i unapređenje poslovnog okruženja. U saradnji sa Odjeljenjem za lokalni razvoj vršeno je praćenje javnih poziva za prijave projekata koje raspisuje Delegacija EU u BiH, Direkcija za evropske integracije, ambasade stranih država u BiH, međunarodne organizacije i domaći finansijeri. Izvršena je identifikacija i izrada projekata iz oblasti ekologije i zaštite životne sredine, energetske efikasnosti, turizma i sporta, infrastrukture, naveo je Bjelica.

Mirko Čolović i SNSD vladali su opštinom Sokolac u periodu 2008.-2012. godina i napravili dug od 5,5 miliona KM. Prema zvaničnim podacima, za taj iznos oštećena je opština Sokolac.

Propale firme Mirka Čolovića duguju državi 6.233,542 KM po evidenciji Poreske uprave RS, Uprave iz indirektno oporezivanje BiH i carine. Pored toga, po izvršnim presudama, koje su dostavljene stečajnom upravniku “Industrije mesa Čolović”, dugovanja iznose 7.451.116, 84 KM. Za podsticaje Ministarstvu poljoprivrede RS ima obavezu od 647.635, 95 KM, za koncesije na korišćeno poljoprivredno zemljište oko 400.000 KM sa kamatama.

Oduzeto mu je i oko 650 hektara poljoprivrednog zemljište koje je koristio, a nije izmirivao obaveze…

Sve to utvrdila je Poreska uprava RS i sve to ni najmanje nije smetalo Miloradu Dodiku da Mirka Čolovića zadrži na čelu Opštinskog odbora SNSD-a Sokolac, da mu na upravljanje ŠG “Romanija”, ali i uticaj u CJB Istočno Sarajevo, na čije rukovodstvo Čolović vrši pritisak, ukoliko pripadnici policije otkriju krađu šume ili, pak, neko drugo nedjelo u kojem je kolovođa sokolački lider SNSD-a.  

STRANAČKA PODJELA

Čolović na sve načine pokušava da dođe do novca.
Zadnju šansu video je nastavkom i povećanjem malverzacijama u šumi. Uz pomoć stranačkog vrha, posmjenjivao je za njega nepodobne kadrove (svi članovi SNSD-a) u Šumskom gazdinstvu “Romanija”, a na čelo ovog javnog preduzeća imenovao kontroverznog Rada Dangubića, koji je optuživan i presuđivan za malverzacije u tom šumskom gazdinstvu još 1995. godine.

SNSD, uz unutarstranački rat, godinama “ratuje” i sa suparničkim SDS-om.

Stranački su podijeljeni i građani Sokoca, a ima onih koji ni o jednima nemaju dobro mišljenje.

Za mene su i SNSD i SDS isti. Svi obećavaju zlatne kašike, a na kraju se sve svodi na isto. Samo obećavaju kako bi se dočepali funkcija i fotelja, a na kraju ništa ne ispune. Uzdam se samo u svojih deset prstuiju”, rekao je za Žurnal Milan. J.

Dragan M. ipak tvrdi da je u poslednje četiri godine vidljiv napredak.

Imamo grijanje, sređuje se vodovod, riješava se problem kanalizacije u gradu. I ova vlast (SDS) puno je obećala, a sporo mijenja stvari. I dalje ima onih koji su privilegovani, koji mimo procedura mogu da dobiju posao, kao što postoje i privilegovane firme, koje su bliske vlasti. Sokolac i njegovi građani i dalje bauljaju u mraku kriminala, korupcijke, nepotizma, nadajući se da će jednog dana doći na zelenu granu. Do tada, najbolje žive oni koji su zaposleni u javnim preduzećima, Telekomu i oni koji rade u zajedničkim institucijama BiH. Ostali životare, snalaze se kako znaju i umiju, kaže ovaj 37-godišnjak.

U vrijeme Žurnalove posjete Sokocu već je počela kampanja pred lokalne izbore 2. oktobra. U mjestu, u kojem se u redovnim okolnostima danima, nedeljama imjesecima ne dešava gotovo ništa, sada je sve živnulo, radovi na sve strane - asfaltiraju se ulice, seoski putevi….

Ne zna se ko je luđi, stranke ili narod. Jednu ulicu u istom naselju asfaltira SDS, a drugu SNSD. Narod ko narod, trče i za jednima i drugima, pozivaju ih da srede i njihove ulice. Opšte ludilo, ispričala nam je mještanka naselja Laze.

Na Sokocu je čak i Psihijatrijska bolnica pred gašenjem, jer godinama grca u gubicima. Vlast RS, u čijoj je bolnica nadležnosti, za to ne mari, kao ni za sudbinu pacijenata smještenih u toj bolnici.

(zurnal.info)