Novosti
Koga, ako ne svoga: Na “državne jasle” djecu, roditelje, zetove i snahe
Direktno pokazivanje moći kroz neskrivene sukobe interesa i ismijavanje glasača koji su im ukazali povjerenje, izabrani predstavnici pokazuju na svim nivoima vlasti. Dok se na nivou BiH i entiteta radi o poslovima i ciframa od kojih prosječnog stanovnika ove zemlje “zaboli glava”, odbornici u lokalnim parlamentima se uglavnom zadovoljavaju zapošljavanjem bližnjih
Iako “riba smrdi od glave”, treba priznati da su “glave” ovdašnje političke scene isuviše moćne te bi kakav-takav iskorak bio i kada bi se disciplinovali političari nižeg ranga, zbog čega je portal MojaHercegovina potražio primjere sukoba interesa na lokalnom nivou. Odbornici su tako neskriveno odlučivali o zapošljavanju djece, zetova, očeva i snaha u gradskim i opštinskim upravama te preduzećima. Iako se radi o primjerima koje zakon, bar u teoriji, striktno sankcioniše, radi “mira u kući”, odnosno koaliciji, većina slučajeva se nastojala zataškati, a skupštinske većine nastaviti sa praksom djelovanja za sebe i svoje bližnje, umjesto za opšte dobro.
Ćerku za direktora, zeta za načelnika
DNS-ov potpredsjednik Skupštine opštine Srbac Miloš Budić, kao odbornik u lokalnom parlamentu, glasao je tako na sjednici Skupštine 29. marta prošle godine za imenovanje svoje kćerke Sandre Miholjčić za direktora Javne ustanove Centar za kulturu i sport Srbac, ali i imenovanje zeta Marka Miholjčića za načelnika Odjeljenja za privredu i društvene djelatnosti u Opštinskoj upravi ove lokalne zajednice. Imajući u vidu da srbački parlament broji 25 odbornika, a da su pomenuta imenovanja, zajedno sa Budićevim, imala 13 glasova, jasno je da je upravo on obezbijedio preko potrebnu većinu, što predstavlja klasičan sukob interesa.
– Takođe, na sjednici 30. maja je i poništeno imenovanje Sandre Miholjčić za direktora Centra za kulturu i sport – naveo je Budić, dodatno objašnjavajući zbog čega njegovo glasanje ne predstavlja sukob interesa.
Kako su za portal MojaHercegovina nezvanično objasnili pojedini odbornici iz srbačkog parlamenta, on jeste povukao svoj glas, ali je time i po automatizmu poništio postojanje potrebne većine, što je prećutano.
– Tačno je i da je njegova ćerka razriješena dužnosti direktora na pomenutoj sjednici, ali je tačno i da je na istoj sjednici na kojoj je poništeno njeno imenovanje u direktora, ona imenovana u vršioca dužnosti direktora. To samo pokazuje koliko oni više nemaju dodira sa stvarnošću i da nemaju ni trunke srama pred građanima koje bi, navodno, trebali da predstavljaju – objašnjavaju sagovornici našeg portala.
Apsurdno obrazloženje o “povlačenju glasa”, međutim, uvažila je Republička komisija za utvrđivanje sukoba interesa u organima vlasti RS, koja je donijela prvostepeno rješenje da Budić nije u sukobu interesa. Na pomenuto rješenje se žalio predsjednik Opštinskog odbora Socijalističke partije Srbac Drago Ćirić, koji je tvrdio da rješenje nije zakonito, te odlučio da nastavi pravnu borbu kako bi to i dokazao.
– Namjera prvostepenog rješenja je politički spas skupštinske većine u Srpcu te retroaktivno “povlačenje vlastitog glasa” je u cijelosti protivustavno i predstavlja flagrantnu nezakonitost. Da stvar bude još i gora, ovaj pravni presedan u glasanju je sada involviran u pravnu praksu nezakonitim rješenjem od strane predsjednika Komisije za utvrđivanje sukoba interesa Obrenke Slijepčević – ističe Ćirić.
Ustav ne poznaje povlačenje glasa
Takođe, dodaje on, imajući u vidu da je za imenovanje glasalo 13 od 25 odbornika, koliko srbački parlament broji, “povlačenje glasa” bi značilo da nije bio obezbijeđen dovoljan broj ruku.
– Prvostepena komisija kao jedan od bitnih argumenata kojim se potkrepljuje nepostojanje sukoba interesa navodi da je Sandra Miholjčić u međuvremenu na sjednici Skupštine opštine Srbac 30. maja razriješena dužnosti direktora jer je njen izbor i imenovanje, kako su rekli, sadržao proceduralni propust vezan za glasanje. Njeno razriješenje je potpuno irelevantno. Prvo, ono nije nastupilo kao posljedica otklanjanja mogućeg sukoba interesa odbornika Budića već iz “proceduralnih razloga”. Drugo, nije moguće otklanjati pravnu posljedicu koja je predmet spora nakon početka vođenja upravnog postupka koji je već pokrenut kod Republičke komisije od strane podnosioca inicijative – ističe ovaj odbornik SP-a u lokalnoj Skupštini.
Sve i da je moguće, nastavlja Budić, da retroaktivno povlačenje glasa proizvede ikakvo pravno dejstvo, odluka kojom je dotična izabrana na mjesto direktora bi postala ništavna.
– Ništavna jer je izabrana glasovima 13 odbornika, koliko je i potrebno za prostu većinu. Dakle, bez Budićevog glasa i ne bi moglo doći do imenovanja – objašnjava Ćirić.
On ističe i da, shodno pomenutoj logici, ona onda ne bi ni trebala biti razriješena na sjednici 30. maja, jer bi samim “povlačenjem glasa” prestala biti direktor.
– Sporna je i činjenica prvostepene komisije da je dotična razriješena dužnosti direktora, a da pri tome ne uzimaju u obzir da je na istoj sjednici kada je razriješena i ponovo imenovana za vršioca dužnosti direktora, čime je ponovnim imenovanjem prekršen Zakon o sprečavanju sukoba interesa jer je odbornik Budić iskoristio svoj položaj kao član skupštinske većine kako bi uticao na ponovno imenovanje svoje ćerke – ističe Ćirić.
Na ruku Budiću i kolegama iz skupštinske većine koje su ga podržavale, kao i samom načelniku, nije išao ni član 5. Zakona o sprečavanju sukoba interesa RS u kojem se navodi da “izabrani predstavnici, nosioci izvršnih funkcija i savjetnici ne mogu, u vrijeme dok vrše javnu funkciju i tri mjeseca nakon prestanka javne funkcije biti članovi nadzornog odbora ili direktori javnih preduzeća”, a pomenuta zabrana se odnosi i na članove njihovih porodica.
Komisija za žalbe RS uvažila je Ćorićeve argumente te poništila prvobitnu odluku Komisije za sprečavanje sukoba interesa te donijela odluku da je Budić ipak bio u sukobu interesa kada je izglasao imenovanje ćerke i zeta na pozicije direktora i načelnika. Osporili su i mogućnost “povlačenja glasa”, koje je prezentovano na majskoj sjednici srbačkog parlamenta, a koje je bilo i jedno od glavnih argumenta za donošenje prvostepene odluke.
– Ustavom RS je regulisano da zakoni, drugi propisi i opšti akti ne mogu imati povratno dejstvo. Samo se zakonom može odrediti da pojedine njegove odredbe, ako to zahtjeva opšti interes utvrđen u postupku donošenja zakona, imaju povratno dejstvo. Takođe, nijedan zakonski ili podzakonski akt ne predviđa mogućnost povlačenja odborničkog ili poslaničkog glasa – konstatovala je Biljana Vasić, predsjednica Komisije za žalbe RS, koja je poništila prvostepeno rješenje Republičke komisije.
Sukobi interesa u bratunačkoj Skupštini
Slično potpredsjedniku srbačkog parlamenta, tako je i Ivana Rankić, odbornica u Skupštini opštine Bratunac, koja je u lokalni parlament izabrana sa liste Srpske napredne stranke a danas djeluje kao odbornik SNSD-a, glasala, na konstitutivnoj sjednici 28. oktobra 2016. godine. Na pomenutoj sjednici njen otac, Petko Rankić, imenovan je za vršioca dužnosti načelnika Odjeljenja za prostorno planiranje i stambeno komunalne poslove u ovoj lokalnoj zajednici.
Republička komisija za sprečavanje sukoba interesa je utvrdila, a Komisija za žalbe potom i potvrdila, da Rankićeva tom prilikom nije javno obavijestila Skupštinu da neće pristupiti glasanju niti se uzdržala glasanja što je još jedan primjer sukoba interesa.
Sa druge strane, Ivana Rankić ističe da je u momentu kada je pokrenut postupak protiv nje, njen otac već bio razriješen pomenute funkcije, zbog čega smatra da se postupak protiv nje nije trebao ni voditi.
– I to nadležni organi uopšte nisu uvažili kada su donosili odluku iako su bili upoznati sa tom činjenicom – ističe Rankićeva koja je na rješenje Komisije za žalbe odgovorila tužbom pred Okružnim sudom u Banjaluci.
Međutim, za razliku od slučaja iz Srpca, njen glas nije bio presudan za imenovanje, pošto je za Petka Rankića glasalo 18 odbornika, a 13 predstavlja većinu, pa ovaj slučaj nije izazvao veće političke potrese. Inače, Petko Rankić je do septembra ove godine vodio Opštinski odbor SNS-a u Bratuncu, da bi prije nešto više od dva mjeseca kompletan odbor pristupio SNSD-u. Najvećoj stranci u Srpskoj pristupio je i jedan od najdugovječnijih načelnika u RS, Nedeljko Mlađenović, koji je do maja ove godine bio član SDS-a, da bi na nedavno završenim opštim izborima bio šef Izbornog štaba SNSD-a.
U sukobu interesa prošle godine našao se i stranački kolega Rankićeve, prvobitno iz SNS-a a potom i SNSD-a, Vidoja Zarić, koji je istovremeno i potpredsjednik Skupštine opštine Bratunac. Razlog je što se nije suzdržao od glasanja kada se na sjednici Skupštine usvajao prijedlog Odluke o budžetu opštine Bratunac za 2017. godinu, imajući u vidu da je pomenutim budžetom obuhvaćeno i finansiranje Javne ustanove “Dom kulture” Bratunac u kojoj je zaposlen Zarićev sin.
Ni Rogatica ne zaostaje
U sukobu interesa se našla i odbornica u Skupštini opštine Rogatica Vinka Pušonja, koja je u međuvremenu došla na čelo Ujedinjene partije penzionera, a upravo njen glas je, identično slučaju iz Srpca, bio presudan da njena snaha Jelena Karadžić bude imenovana za zamjenicu načelnika opštine. Sukob interesa je nastavljen i prilikom svih prijedloga odbornice Pušonja koje je potom usvajao kabinet načelnika. Pošto je zaposlenje snahe, očito, bilo nedovoljno, Pušonja je glasala i za imenovanje snahine rođene sestre za direktoricu lokalnog Centra za socijalni rad.
Pomenuti sukob interesa utvrdili su i komisija za njegovo sprečavanje, a potom potvrdila i Komisija za žalbe, ali se skupštinska većina odlučila na potez koji je ranije više puta ponavljan, između ostalog i u Srpcu – Karadžićeva je na istoj sjednici razriješena dužnosti a potom i, potpuno nezakonito, ponovo imenovana za istu poziciju, zamjenika načelnika. Ovakvo djelovanje, očito, postaje praksa u Republici Srpskoj.
Da predsjednica PUP-a ne bude usamljen primjer, potrudio se njen kolega Đoko Razdoljac, predsjednik Skupštine opština Rogatica i odbornik Partije demokratskog progresa. Na sjednici na kojoj je izabran za prvog čovjeka lokalnog parlamenta, Razdoljac je glasao sam za sebe, i to u momentu dok je još uvijek obavljao funkciju načelnika Odjeljenja za inspekcijske poslove i poslove komunalne policije opštine Rogatica, te je izabran sa 10 glasova “za” i devet “protiv”. Dakle, u zakonodavnoj vlasti se izjašnjavao dok je istovremeno bio na funkciji u izvršnoj vlasti, što je u iole uređenijoj zemlji nezamislivo.
Sankcionišu se samo “sitne ribe”
Presudan je bio i glas Milana Gutovića, odbornika PDP-a u Skupštini opštine Gacko, prilikom izbora njegove supruge, Jelene Gutović, na poziciju direktorice lokalnog vrtića. Međutim, nadležni organi su konstatovali da Gutović nije povrijedio zakon jer “javne ustanove nisu tretirane Zakonom o sprečavanju sukoba interesa”.
Od zvučnijih imena na političkoj sceni Republike Srpske koja su razriješena funkcije zbog sukoba interesa svakako je Nedeljko Milaković, poslanik Socijalističke partije u prošlom sazivu Narodne skupštine RS, a koji je uporedo obavljao i funkciju direktora Gradskog groblja Banjaluka, što mu Zakon i dozvoljava. Međutim, iako je godinama uporedo obavljao obe funkcije, Nadzorni odbor preduzeća ga je “naprasno” razriješio, i to upravo zbog sukoba interesa, tek par nedjelja nakon što je napustio socijaliste i najavio nastup na izborima, koji su slijedili, na listi opozicione Srpska demokratske stranke.
Imajući u vidu da Milakovićevo razriješenje ima snažnu političku pozadinu, dolazi se do zaključka da se nadležna Komisija za sprečavanje sukoba interesa bavi tek “sitnim ribama”. Međutim, iz same Komisije u više navrata su odbacivali optužbe da rade pod političkim uticajem. Sa njihovom konstatacijom se ne slaže poslanik u Narodnoj skupštini RS Davor Šešić, koji za MojuHercegovinu potvrđuje da se djelovanje Komisije do sada završavalo samo na nižim kadrovima, koji djeluju na opštinskom nivou, a nikako nekim zvučnijim funkcionerima.
– A ni na lokalu nisu djelovali uvijek već tek u slučajevima koji su bili baš očigledni i gdje je bilo i nekog vida pritiska javnosti. Tek tada su iskoristili svoje pravo da ukažu na uočeni sukob interesa. Sa druge strane, to se nije dešavalo u poslaničkim klupama, pretpostavljam zbog toga što je puno veći interes, zato što je politički pritisak veći, ali i zbog političke podobnosti članova Komisije. Sama Komisija izabrana je po političkoj liniji tako da je teško za očekivati da će raditi protiv svojih šefova – ističe naš sagovornik.
Kada je riječ o samom Zakonu o sprečavanju sukoba interesa, Šešić ističe da ne bi trebalo dozvoliti da poslanik istovremeno može biti i šef neke javne ustanove.
– Jednostavno, treba spriječiti da se istovremeno sa poslaničkim djelovanjem ima bilo koja druga javna funkcija, osim rada u nauci ili obrazovanju. Ali nikako na rukovodećim funkcijama, ukoliko one imaju ikakve veze sa budžetom Republike Srpske te se u bilo kojem procentu finansiraju iz budžeta Republike Srpske – naglašava Šešić.
Sa njim se slaže i predsjednik PDP-a te novoizabrani poslanik u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH, Branislav Borenović koji za Moju Hercegovinu ističe da se, između ostalog, mora zakonom regulisati da jedna osoba iz budžeta primanja može dobijati samo po jednom osnovu.
– Mora se zaustaviti ovo “čerupanje” budžeta Republike Srpske, gdje je zakonom dozvoljeno da jedna osoba bude i poslanik u Narodnoj skupštini RS i direktor nekog javnog preduzeća, a da ne govorimo o članstvu u upravnim odborima, za koje često i ne znamo. Tako dolazimo u situaciju gdje jedna osoba prima i po četiri ili pet naknada iz budžeta RS. To se mora dovesti u red. Zakonom je nužno zabraniti da jedna osoba ima više od jednog primanja iz budžeta – naglašava Borenović.
Uglješa Vuković iz Tansparency International-a ističe za portal MojaHercegovina da se osnovna primjedba na zakon u RS odnosi na veoma uzak krug osoba u odnosu na koje se utvrđuje sukob interesa, kao i to da su predviđene prilično niske novčane sankcije.
Zakon o sprečavanju sukoba interesa u organima vlasti RS, usvojen 2008. godine, dozvoljava da lokalni funkcioneri i njihova rodbina bez problema obavljaju funkcije u javnim preduzećima na nivou RS a funkcionerima koji su izabrani ili postavljeni na nivou RS da bez problema upravljaju javnim preduzećima osnovanim od strane lokalne zajednice, što omogućava niz zloupotreba. Takođe, postojeći Zakon ne poznaje tazbinsko srodstvo, odnosno srodstvo koje se odnosi na rodbinu bračnog druga, što daje prostor izabranim predstavnicima da se nađu u poslovnom odnosu sa bratom, sestrom, ocem ili majkom svog bračnog ili vanbračnog druga.
Komisija za utvrđivanje sukoba interesa pokrenula je inicijativu za izmjene i dopune Zakona, koju je dostavila nadležnim organima Narodne skupštine RS. Pripremljeni Nacrt Zakona upućen je u javnu raspravu početkom 2013. godine, ali izmjene do danas nisu usvojene. U obrazloženju Inicijative, Komisija je ukazala da je Zakon nužno mijenjati kako bi bio provodiv i kako bi se onemogućilo da lice na vješt način izbjegava sukob interesa, tako da Zakon pored preventivnog djelovanja mora imati za posljedicu i odgovarajuću sankciju.
* Tekst je proizveden u okviru medijskog pool-a Mreže ACCOUNT (Antikorupcijska mreža organizacija civilnog društva)
