UJEDINJENJE PRAVOSLAVLJA: Istraga poturica pukovnika Kurtza

U Crnoj Gori je uvriježeno uvjerenje: da bi prevazilaženje takozvanih „crnogorskih podjela“ i takozvano „crnogorsko jedinstvo“ riješilo manje-više sve probleme sa kojima se ova zemlja suočava.

Godinama se na javnoj sceni kotrljao diskurs „nacionalnog pomirenja koje ruši režim Mila Đukanovića“, koji, opet, „vlada na crnogorskim podjelama“. Slijedeći tu logiku, oformljen je opozicioni savez Demokratski front, koji je zamišljen kao politička snaga prihvatljiva i Srbima i Crnogorcima. Prije toga, istu ideju promovisao je Liberalni savez, koji je u međuvremenu nestao sa političke scene.

HOMOGENIZACIJA POTENCIJALA, ŠTA JE TO

A onda je Đukanović odlučio da prihvati i sprovede diskurs svojih političkih protivnika. Ne prvi put: isto je učinio kada je, kao dotadašnji vatreni branitelj ideje zajedništva sa Srbijom, učinio kada je prihvatio ideju crnogorskih independista.
Stvar je najavio predsjednik Srbije, Tomislav Nikolić, koji je tokom posjete Podgorici poručio kako Srbi trebaju ući u Đukanovićevu Vladu. Tradicionalno osjetljiva na miješanje Srbije u stvari suverene Crne Gore, crnogorska vlast  zbog ovog Nikolićevog „miješanja“ nije protestvovala.

Potom je Đukanović, tokom posjete Beogradu, pozvao srpske partije u Vladu. Dodao je da taj poziv nije demagoški, nego je to put da se brže prevaziđe jaz između onih koji su na referendumu o nezavisnosti države glasali „za“ (čitaj: Crnogoraca) i onih koji su glasali „protiv“ (čitaj: Srba).  Vješt kakav jeste, nije napravio grešku i ponovio romantičarsku priču o “nacionalnom pomirenju” – stvar je opisao kao “homogenizaciju potencijala”.

Onda je iza oltara iskočio pop Velibor Džomić i u ime Srpske pravoslavne Crkve nahvalio Đukanovića i njegove saradnike, a potom i blagoslovio buduće jedinstvo.

Da pojasnimo... Pod „crnogorskim podjelama“ misli se na identitetsko-političke razlike između nacionalnih Crnogoraca i Srba, a pod „crnogorskim jedinstvom“  na identitetsko-političko jedinstvo ta dva naroda koji žive u Crnoj Gori. Iz računice su upadljivo isključeni ostali: Bošnjaci, Albanci, Hrvati. Njih se vidi kao statiste koji sa strane čekaju da takozvana „pravoslavna većina“ ponovo dosegne jedinstvo.

Jedinstvo o kojem se govori, upadljivo, nije građansko, nego nacionalno i vjersko. Ono ne podrazumijeva jedinstvo protiv kriminala, jedinstvo protiv  privatizacionih otimačina, ono ne podrazumijeva uspostavu novih vrijednosti, nazovimo ih za ovu prigodu „evropskim“, ne podrazumijeva jedinstvo protiv diskriminacije svake vrste, ne podrazumijeva jedinstven stav protiv nacionalnih i vjerskih prebrojavanja, jer smo, naime, najprije građani i slobodne jedinke, pa tek onda Srbi, Crnogorci ili, evo, Grci...

Trućanje o „prevazilaženju podjela“računa na nostalgiju za obnovom organske, jedinstvene nacionalne i vjerske zajednice.

ISTRAGA POTURICA PUKOVNIKA KURTZA

Takva vrsta jedinstva duboko je utemeljena u crnogorskoj prošlosti, kulturi i poimanju političke zajednice: Njegoševa utopija, „Gorski vijenac“, slika takvu vrstu jedinstva. Njegoš u Gorskom vijencu obračun sa unutrašnjim neprijateljem vidi kao nužan korak u smjeru odbrane Crne Gore od vanjskog neprijatelja – Turaka. Jedan dio nacionalnog tijela, onaj koji je kontaminiran „turskom“ religijom, valja odsjeći, kroz „istragu poturica“, jer će u suprotnom čitava nacija oboljeti.

Priču sličnu toj u Coppolinoj „Apokalipsi danas“ pripovijeda pukovnik Kurtz. Prije nego ga ubije njegov, američki vojnik, Kurtz održi dugački monolog. Ćelavi, ogromni Marlon Brando stoji u sjeni i govori o ratu. Jednu riječ – „horror“, izgovara kao refren. Riječ „Horror“ u Apokalipsi danas ima ulogu sličnu onoj kojoj riječi „Never More“ imaju u Poovom Gavranu.

Kroz šum citata T.S. Elliota i Brandovog metod-mrmljanja, Kurtz priča o događaju koji ga je slomio, koji ga je odveo na drugu stranu: na drugu stranu rijeke, drugu stranu sukobljenih vojski, drugu stranu rata.

Američki vojnici su ušli u vijetnamsko selo i vakcinisali djecu protiv zaraznih bolesti čestih u tom kraju. Seljani su vlastitoj djeci odsjekli ruke u koje su primili američke vakcine. Ta odlučnost, da se vlastita djeca žrtvuju, da bi se odbacilo ono neprijateljevo u njima, Kurtza je odvelo na tamnu stranu. Te vakcine vijetnamsku su djecu po mišljenju njihovih roditelja činile Amerikancima – zato su ruke odsječene. Jer one su bile granica kroz koju se američko probilo u vijetnamsko, one su bile kontaminirane neprijateljem.

Na kraju filma, isti čin odbacivanja učiniće američka vojska ubivši Kurtza – jer on je vremenom postao odveć nalik neprijatelju. Tako je Kurtz postao američka ruka koja je odsječena.

Prisjetimo se da u Crnoj Gori ne treba kopati duboko u prošlost ne bi li se stiglo do perioda nacionalnog jedinstva pravoslavne većine: ono je u Crnoj Gori vladalo ranih devedesetih godina, kada je ova zemlja bila fašistički brlog, u ratu sa susjedima i pod sankcijama međunarodne zajednice.

Crna Gora, kakva god da je, danas je bolja no što je bila onda. A sav taj boljitak rezultat je političke borbe i nejedinstva takozvane pravoslavne većine i (pokazaće se kratkotrajne) prevlasti ideje prosvijećenosti i modernosti nad idejom sabornosti.

KONSTANTNA PLJAČKA

Konačno, svaka politika počinje neslaganjem: jednoumlje znači odsustvo politike. Paradoks zajednica koje se pokušavaju urediti hermetičkim zatvaranjem svih antagonizama i pukotina je u tome što one ne završavaju kao prostor konzervirane moći i društvenih odnosa, nego u haosu jer potisnuti antagonizmi, koji se politički ne artikulišu, eksplodiraju.

Prisjetimo se, još, da je „nacionalno pomirenje“ između partizana i četnika te miloševićevaca i antimiloševićevaca, kojim je rukovodio Boris Tadić, već je obavljeno u Srbiji. Kada je sve završeno, Tadić je izgubio vlast.

Naših, jugoslovenskih, posljednjih dvadesetipet godina povijest je lažnih nacionalnih i vjerskih podjela koje su prikrile istinsko osiromašenje stanovništva, pljačku društvene imovine, uspostavu klase „tranzicionih pobjednika" i njihovih lopovskih političko-finansijsko-preduzetničko-medijskih imperija. U tom procesu, političku moć nije izgubila samo srednja, nego i sama politička klasa, svedena na političku polugu istinske, finansijske moći.

Ono što se desilo pod krinkom lažnih podjela ne može biti ispravljeno pod krinkom lažnog pomirenja i primirenja društvenih antagonizama. Stvar je jednostavna: kao što su vas pljačkali za vrijeme nacionalnih konflikata, pljačkaće vas i za vrijeme vaših nacionalnih pomirenja.

Scenario se, konačno, i sprovodi ne bi li se klasni jaz još više produbio. Sve uzalud:  postojanje klasnog antagonizma može biti prikriveno, ali ne i poreknuto. Tek iz tog antagonizma, a ne iz nikakvog identitetskog, nacionalnog ili euro i NATO integracijskog polja može biti izvedena istinska, drugačija i po sistem opasna politika.   

(zurnal.info)